• 1 czerwca. żywot Jozuego, syna Nuna
• 2 czerwca. męczeństwo św. Piotra Egzorcysty
• 3 czerwca. żywot ś. Dunstana, arcybiskupa kantuaryjskiego
• 4 czerwca. żywot ś. Augustyna biskupa, apostoła anglików
• 5 czerwca. zywot ś. Bonifacjusza, niemieckiego apostoła i męczennika
• 6 czerwca. żywot ś. Norberta, pierwszego ojca zakonu premonstratensów
• 7 czerwca. żywot ś. Medarda, biskupa nowiomańskiego, i Gildarda
• 8 czerwca. żywot ś. Małgorzaty, królowej szkockiej
• 9 czerwca. męczeństwo ś. Prymusa i Felicjana,braci rodzonych
• 10 czerwca.męczeństwo ś. dziewicy Akwiliny
• 11 czerwca. żywot ś. Barnaby Apostoła
• 12 czerwca. żywot Rahab, nierządnicy
• 12 czerwca. męczeństwo Czterech Żołnierzy
• 13 czerwca. żywot ś. Antoniego z Padwy, zakonu ś. Franciszka
• 14 czerwca. żywot świętej dziewicy Ludgardy
• 15 czerwca. męczeństwo ś. Wita, Modesta i Krescencji
• 16 czerwca. męczeństwo i żywot ś. Febronji, dziewicy i mniszki
• 17 czerwca. żywot Baraka, sędziego ludu bożego, i Debory, prorokini
• 18 czerwca. ŻYWOT GEDEONA I JEFTY, SĘDZIÓW LUDU BOŻEGO
• 19 czerwca. ŻYWOT SS. DWU BRACI BLIŹNIĘCYCH, MĘCZENNIKÓW, GERWAZJUSZA I PROTAZJUSZA
• 20 czerwca. ŻYWOT Ś. MĘCZENNIKA SYLWERJUSZA PAPIEŻA
• 21 czerwca. ŻYWOT Ś. ROMUALDA PUSTELNIKA
• 22 czerwca. ŻYWOT S. PAULINA, BISKUPA NOLEŃSKIEGO
• 23 czerwca. ŻYWOT Ś. MARJI Z EGNJI
• 24 czerwca. NA NARODZENIE Ś. JANA CHRZCICIELA KAZANIE KRÓTKIE
• 25 czerwca. ŻYWOT Ś. ROMULI DZIEWICY I MNISZKI
• 26 czerwca. ŻYWOT ŚŚ. DWU BRACI JANA I PAWŁA, MĘCZENNIKÓW, I GALLIKANA I HILARYNA
• 27 czerwca. ŻYWOT SAMSONA, RZYMIANINA
• 28 czerwca. ŻYWOT Ś. KASJUSZA, BISKUPA NARNIENSKIEGO
• 29 czerwca.(a) NA DZIEŃ DWU WIELKICH APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA
• 29 czerwca (b) ŻYWOT S. PIOTRA, KSIĄŻĘCIA APOSTOLSKIEGO
• 30 czerwca. ŻYWOT Ś. PAWŁA APOSTOŁA

• 4 stycznia. ŻYWOT S. MARTYNY MĘCZENNICZKI, RZYMIANKI
• 5 lutego. ŻYWOT Ś. AGATY, DZIEWICY I MĘCZENNICZKI SŁAWNEJ
• 6 lutego. ŻYWOT I MĘCZEŃSTWO Ś. DOROTY I INNYCH PRZY NIEJ

• żywot Św.Wojciecha   [ 4.06.2011 ]
  
• żywot bł.Szymona z Lipnicy  [ 4.06.2011 ]
  
• żywwot Św. Kingi (Kunegundy) księżnej polskiej  [ 4.06.2011 ]
• żywot ŚWIĘTEJ JADWIGI księżnej polskiej  [ 7.06.2011 ]

1 czerwca.

ŻYWOT JOZUEGO, SYNA NUNA

który lud Boży wprowadził do ziemi obiecanej. Wybrany z ksiąg Mojżeszowych i z ksiąg jego.

Jozue, z pokolenia Efraim, sługą był i najpierwszym sprawcą i hetmanem Mojżeszowym, rzeczy, spraw         i postępków jego najwięcej nad innych świadomy. Był wielkim człowiekiem, pełnym Ducha Bożego i wiary,   i cnotami wszelkiemi ozdobionym, który i mądrości Boskiej z onej skrzyni, to jest z Mojżesza, wiele wyczerpał i żywota jego świętego uprzejmym był naśladowcą. Jego na pierwszą wojnę przeciw Amalechitom wyprawił Mojżesz, na której on ręką i mieczem, a Mojżesz modlitwą i krzyżem, to jest rąk na krzyż podniesieniem walcząc, starli moc nieprzyjacielską, siłą Onego, który tak za nas rozpięty na drzewie być miał. Ten Jozue był między onymi dwunastu szpiegami, którzy naprzód ziemię obiecaną z rozkazania Mojżeszowego oglądali, jaka jest, co za ludzie, co za obrona, co za żyzność i urodzaje ma. A gdy inni towarzysze jego, wróciwszy się, złą myśl ludziom uczynili, mówiąc: Olbrzymi są w tej ziemi, którą nam obiecał Bóg, ludzie waleczni, pokonać się nam nie dadzą; miasta mają murami otoczone aż do nieba, ziemia nieszczęśliwa, pożerająca obywateli swoich. I przywiedli oną fałszywą sprawą lud Boży do tego, iż rozpaczywszy w nieodmienne i prawdziwe obietnice Boskie, wrócić się do Egiptu (z wielką krzywdą czci Boskiej i zgubą swoją) chcieli.

Tedy Jozue sam się z jednym Kalebem zastawił przeciw onym towarzyszom bojaźliwym, i mówił do ludu śmiało: Ziemia, którąśmy widzieli a którą nam Pan Bóg obiecał, bardzo jest dobra i obfita, za pomocą Pańską wprowadzeni do niej będziem, jest opływająca mlekiem i miodem. Nie chciejcie się sprzeciwić Panu Bogu i rozpaczać w moc i prawdę Jego, nie bójcie się ludzi tamtych, jako chleb tak ich pojemy; nie mają dobrej sprawy między sobą, a z nami jest Pan Bóg, który nas sprawuje i rządzi. To były słowa wielkiej wiary w Bogu i nadziei pełne, tego mężnego Jozuego. Na które gdy lud dbać nie chciał, tem(u) jest skaran, iż żaden z nich, którzy widzieli cuda Boskie w Egipcie, jako ich Pan Bóg wielką mocą wywiódł, nie wszedł do obiecanej ziemi (ścierwy ich na puszczy są pogrzebione, a dzieciom ich ziścił Pan Bóg obietnice swoje), okrom tego Jezuego i Kaleba, którzy weszli do ziemi onej, iż uprzejmie Panu Bogu wierzyli, a od prawdy       i mocy Jego żadną się trudnością odrazić nie dali.

A wiedząc Mojżesz, iż i sam do ziemi onej wnijść i ludu Bożego wprowadzić nie miał (bo ziemia ona znaczyła pokój wieczny i ojczyznę naszą w niebie, do której nas Zakon i Mojżesz wprowadzić nie mógł, jedno ten Jezus, którego Jozue znaczył i imię na sobie nosił, chcąc niewdzięcznym onym i po śmierci dobrze czynić    i miłość im ojcowską pokazać, czasu jednego umawiał się tak Mojżesz z Panem Bogiem: Gdyżeś mnie tem pokarał, miły Panie, iż oglądać onej ziemi nie mogę, proszę Ciebie, Pana wszystkiego stworzenia, opatrz ten lud przełożonym i wodzem, który by wychodził i wchodził przed nim i prowadził go, aby nie był lud Boży jako owce bez pasterza. Na to mu Pan Bóg rzekł: Weźmij Jozuego, syna Nina, męża, w którym jest Duch Boży,   i włóż rękę twoją nań i postawisz go przed Elenzarem kapłanem i przed wszystkim ludem, i nauczysz go przed wszystkimi, jako się sprawować ma, i dasz mu część chwały twej, aby mu wszystek zbór synów izraelskich posłuszny był; i gdy co czynić będzie miał, niech zań Eleazar kapłan poradzi się Pana, i na kapłańskie słowo Jozue i lud wszystek z nim wychodzić będzie i wchodzić.

                    I tak uczynił Mojżesz: postawił po sobie tego potomka, zdając mu posłuszeństwo ludu wszystkiego, a żeby też on sam kapłanowi posłuszny był, czyniąc tak, jako go z porady i woli Bożej nauczy.

Gdy tedy Mojżesz zabran jest do ojców swoich, Jozue świadom dobrze będąc, co Mojżesz na onym urzędzie i przełożeńsłwie ucierpiał i jako niegdyś na nim narzekał, bał się wstąpić na tak ciężką i trudną zwierzchność. I drżąc na one wielkie ciężary, które przełożony nosić musi, posilony był od Pana Boga temi słowy: Jakom był z Mojżeszem, który wszystkie trudności około sprawowania ludu tego wytrwał i zwyciężył, tak też będę i z tobą, nie opuszczę cię i nie zostawię w tych trudnościach; posilajże się a bądź mężem mocnym, ty masz dzielić ziemię, którąm ojcom twoim obiecał, a póki żyw będziesz, nikt się wam sprzeciwić nie będzie mógł, jedno zachowaj się tak, jako cię nauczył Mojżesz; i Zakon [ Przykazania zachowując] pełniąc, nie uwódź się ani w lewo, ani w prawo, abyś zrozumiał sprawy swe; księgi Zakonu Bożego niech z ust twoich nie wychodzą, rozmyślaj w nich we dnie i w nocy, abyś wszystkiego, co jest napisane, przestrzegał; i tak prościć drogi twoje i rozumieć sprawy twe będziesz, jakie są. Nie bójże się, Ja tobie to rozkazuję, nie bój się, Pan z tobą, Bóg twój, we wszystkiem, co jedno poczniesz. O, jako pocieszne słowa! Oby to wszyscy przełożeni zrozumieli, jako jest trudna i ciężka rzecz na urzędzie chrześcijańskim siedzieć, żeby się go wżdy bać a nań się nie wdzierać umieli, a gdy na nim Pan Bóg posadzi, żeby dobrą myśl i powodzenie w tem położyli, gdy wedle Zakonu Bożego i nauki kapłańskiej lud swój w pobożności sprawują.

Wtenczas, gdy Pana Boga, który im panowanie podaje, słuchają, z nieprzyjaciół zwycięstwo a u poddanych posłuszeństwo mają, bo gdy oni Boga się boją a woli Jego słuchają i Zakon Jego pełnią, każdy się ich też nieprzyjaciel bać i niżsi i poddani słuchać ich muszą; ale gdy się oni Boga nie boją, a najwyższego swego Króla nad królami nie słuchają, nie dziw jest, iż się im ludzie takimi, jakimi się oni Panu Bogu, stawią.

Tak posilony Jozue, naprzód wyprawił szpiegów do ziemi nieprzyjacielskiej, którzy przechowani u nierządnicy Raab w Jerychu, pierwszem mieście ziemi chananejskiej, dali mu sprawę, iż lud on był strwożony i upadłego serca, słysząc co się stało Egiptowi i Faraonowi, jako Pan Bóg dla nich osuszył morze, a jako dwóch królów (Sehona i Oga) na onej stronie Jordanu wygubili. Tedy Jozue ciągnąć już w ziemię ludziom kazał. A iż rzeka wielka Jordan przeszkadzała, prosił Pana Boga, aby On sam mocy swej użył a nauczył go, jako on lud, którego było do bitwy po sześćkroć sto tysięcy, a dzieci i niewiast bez liczby, przeprawić miał. Pan Bóg, który się być z nim obiecał, uczynił mu dziwny most albo przechód. Kazał Lewitom skrzynię oną służby Bożej nieść i stanąć z nią na brzegu rzeki. Skoro Lewici nogi maczać poczęli, wnet w rzece woda płynąca w górę wstępować jako wielka góra, którą było z dalekich miast widać, poczęła, a ta, co była na dole, zbiegła; i ukazała się goła, sucha ziemia. I pokazał Pan Bóg przedziwną moc swoją,     i przeszli wszyscy suchą nogą rzekę oną. A woda się z góry pomału spuściła i napełniła rowy i brzegi swoje jako pierwej. O dziwna mocy Boska, której jest wszystko stworzenie powolne i zmienia naturę swoją, gdy On każe!

O niewypowiedziana Opatrzności Boska nad tymi, którzy Mu usługują! Jaka i moc była skrzyni onej póki stała na dnie rzeki Jordanu, póty wody zalać jej nie śmiały. O czem gdy królowie ziemi onej, którą osiąść a onych wygubić mieli, sprawę wzięli, bardzo się przelękli. A Jozue lud on przeprawiony do wojny przyprawując, od Zakonu Bożego i nabożeństwa począł: wszystkich obrzezać (bo oni, co się na puszczy przez lat czterdzieści rodzili, nieobrzezani byli) wedle prawa Bożego rozkazał, aby to, co się Bogu nie podobało, oddaliwszy od siebie, pomoc Boską na nieprzyjaciół swych mieć od Niego mogli. Bo trudno zwalczyć nieprzyjaciela, gdy z Boga nie mamy przyjaciela. Sam się też Jozue na modlitwie Panu Bogu korząc, gdy wyszedł w pola miasta Jerycha, i przeglądając miejsce do oblężenia, ukazał mu się mąż, stojący przeciw niemu z gołym mieczem. A Jozue mniemając, by to był jaki człowiek, mężnem sercem puścił się do niego i pytał: Jesteś nasz, czy żeś nieprzyjacielski? A on mu rzekł: Nie jestem nieprzyjaciel, alem jest książę wojska Pańskiego, i tum przyszedł. Był to, jako Doktorowie mówią, Michał święty, stróż najwyższy i obrońca kościelny, dany na pomoc im i na opanowanie ziemi onej. A Jozue pokłonił się aż do ziemi, mówiąc: Cóż Pan mój rozkazuje słudze swemu? Odpowie: Zdejm buty z nóg twoich. bo miejsce, na którem stoisz, święte jest, to jest, dane na mieszkanie ludu Bożego poświęconego, z którego się już bałwochwalstwo i mieszkanie diabelskie wykorzenić ma. I tak uczynił Jozue, i tam z pokorą chwaląc imię Boskie, był bardzo pocieszon, iż wiedział, ze Pan Bóg posłał swego anioła, który miał wojsko jego prowadzić.

Na ten czas już, skoro skusił lud Boży pożytków i rodzajów ziemi, manna im ona ustała, i dalej jej nigdy nie mieli. Najpierwsze pograniczne miasto w ziemi onej było Jerycho, dobrze obronne i obmurowane, które zdobywać chcąc, czego ręką nie mogli, to służbą Boską i nabożeństwem a czczeniem onej arki albo skrzyni Pańskiej sprawili. Bo na każdy dzień raz obchodząc z nią, i czyniąc piękną, cichą i nabożną procesję, z kapłanami w kościelne ubiory ubranymi, obchodząc one mury przez sześć dni, siódmego dnia oznajmił Jozue, iż wziąć miasto mieli. I uczynił obwołany wyrok, aby korzyść miasta onego, jako pierwsza z ręki Boskiej, wszystka szła na Pana Boga, a nikt z niej pożytku sobie nie czynił, aby się na wszystek obóz grzech nie obalił. Złoto, srebro, miedź, Żelazo, wszystko się do skarbu Pańskiego kościelnego obrócić ma,  a nikogoż żywić (powiada) nie będziecie. Raab nierządnica żywa być ma wraz z tymi, którzy się z nią w dom jej zamkną. Gdy tedy siódmego dnia ze skrzynią oną obchodzili mury, kazał Jozue kapłanom w trąby kościelne uderzyć i trąbić, a ludziom wszystkim okrzyk uczynić i wołać. I wnet mury wszystkie zaraz(o dziwna mocy Boska!) około miasta upadły, i szedł każdy w miasto wolnie [swobodnie] tem miejscem, przeciw któremu stał. I wybili wszystko, od męża do niewiasty, od dzieci do starych i do bydła; i wypalili miasto ze wszystkiem, co tam byto, okrom złota, srebra, miedzi i żelaza, które na kościół albo przybytek Pański poświęcili. I przeklął Jozue miasto ono. Tedy poznali, iż Pan Bóg był z Jozuem, i sława jego rozeszła się po wszystkiej ziemi.

Lecz synowie izraelscy przestąpili rozkazanie i ukradli to, co spalone albo Bogu ofiarowane być miało; a jeden się taki, Achan, syn Charmi z pokolenia Judy, znalazł. I rozgniewał się Pan Bóg na wszystkich, tak iż się im wnet wojna nie szczęściła, bo od miasta Raj, które wziąć chcieli, odgromieni są, i uciekając, trzydziestu i sześciu ludzi między sobą stracili. Tedy się wszystek lud Boży przeląkł, a Jozue, rozdzierając szaty swe, padł na twarz przed skrzynią Bożą z innymi star-szymi, i posypywali głowy swe prochem. I modlił się Jozue, mówiąc: Panie, czemuś nas przez Jordan przeprowadził, oto nas już zgładzą z ziemi, a Twojego imienia cześć i sława gdzie będzie?

I usłyszał głos Boży: Wstań, nie leż twarzą na ziemi, oto lud zgrzeszył i przestąpił przykazanie moje; ukradli, skłamali i schowali pod ziemię rzecz zakazaną. Nie będzie się mógł lud ukazać nieprzyjaciołom swoim,          i owszem uciekać przed nimi będzie, póki pomazany jest, a klątwę na sobie noszą: a póki nie zgubicie tego, który grzech ten uczynił, poty z wami nie będę. Wstańże, a poświęć lud, a powiedz im to, iż klątwa                 i przekleństwo jest między nimi.

Tedy Jozue dopytał się o Achana i rzekł mu: Synu miły, daj cześć Panu Bogu izraelskiemu, a spowiadaj się  i powiedz, coś uczynił, nic nie taj przede mną. A on rzekł: Zgrzeszyłem ja Panu Bogu, tak a takem uczynił; widziałem płaszcz piękny, szkarłatny, srebra dwieście funtów, i laskę złotą pięćdziesiąt funtów, i pożądałem tego, i ukradłszy, zagrzebałem w ziemi; tam a tam to znajdziecie. Tedy wziąć Jozue nie tylko ono, co ukradł, ale i synów i córki jego, woły, osty i namiot, i wszystko naczynie jego, i ukamienować go ludowi wszystkiemu, a to, co jego było, ogniem zgubić rozkazał.

I mówił Jozue: Sfrasowateś nas, niechże cię też dziś Bóg sfrasuje. Potem Jozue w nocy zasadził lud jeden z tyłu tajemnie u miasta onego Hab u którego byli porażeni, a sam z drugiej strony jawnie przyciągnął.             I wytoczył się król miasta onego przeciw nim z wojskiem swoim. A Jozue ustępować i jakoby uciekać kazał. A gdy ich za sobą daleko od miasta odwiódł, oni z tyłu przybiegli i wzięli miasto, i zapaliwszy je, w tył nieprzyjaciołom uderzyli. A Jozne zawrócił swoich, co w rzeczy uciekali, i spotkać się kazał. Gdy tedy z obu stron mieli co czynić, wszyscy zbici są, miasto spalone i król żywy pojmany jest. A Jozue wzniósłszy tarczę swoją, nie spuszczał ręki, aż wszyscy zabici są; i zginęło ich dwanaście tysięcy. Po tej bitwie wygranej postawił Jozue ołtarz na górze Hebal, wedle rozkazania Mojżeszowego, i ofiary na nim czyniąc, gdy około skrzyni lud wszystek stał, przed kapłanami między górą Hebal i między górą Garyzym, błogosławił ludziom Jozue, i czytał im Zakon i obietnice Bożego błogosławieństwa, jeśli będą dobrzy, i pogróżki przekleństwa, jeśli będą źli a woli Boskiej niepowolni.

I gdy słuchali wszyscy z niewiastami i dziatkami, postawił im, jako kazał Mojżesz, błogosławieństwo na górze Hebal a przekleństwo na górze Garyzym, aby się jednego bali, a drugiego chwycili, biorąc już dzierżawę obiecanej ziemi na służbę Bożą i czynienie woli Jego. Słysząc o zwycięstwie onem królowie chananejscy, zbierali się w kupę z wojskami swemi, chcąc się bronić. Ale Gabaohczycy chytro o zdrowiu swern sobie poradzili, bo wyprawili posłów do Jozuego w złych sukniach, w zdartych butach i z suchym chlebem, pokoju prosząc. Jozue im powiedział: Jeśliście tu bliscy a obywatele tej ziemi, nam od Boga danej, pokoju z wami czynić nie możem, bo wszystka nam dana jest od Pana Boga naszego. A oni mówili: Żeśmy są z dalekiej strony, otośmy już na drodze zdarli szaty i buty, patrzcie, jaki suchy chleb mamy i twardy, któryśmy świeży z domu wzięli. I nie radząc się Pana Boga, uwierzył im Jozue i starszy ludu, i poprzysięgli im pokój. A nazajutrz ciągnąc, dowiedzieli się, iż Gabaon bliskie im już było miasto. Przyzwał posłów onych Jozue, mówiąc: Czemuście nas oszukali? A oni rzekli: Szło nam o gardła nasze, bo wiemy, iż wam Pan Bóg zwycięstwo wszędzie da, tak jako dał nad innymi w Egipcie i za Jordanem. Tedy Jozue i lud, przysięgi łamać nie chcąc, gardłem ich darowali; ale i potomstwo ich na posługę kościelną Jozue oddał, aby drwa rąbali i wodę na służbę Bożą nosili, na czem oni radzi przestali. Słysząc królowie chananejscy, iż się Gabaonici poddali Jozuemu, zebrali się na nich i zdobywać ich, obległszy ich, chcieli. I przyciągnęło pięciu królów pod miasto Gabaon. Nie omieszkał im na pomoc Jozue; nocą ciągnąc, uderzył na one wojska niezliczone i rozgromił wszystkich, i poraził ich Pan Bóg klęską wielką. A gdy uciekali, Pan Bóg puścił na nich deszcz z wielkiego kamienia, tak iż ich więcej poległo od kamienia niźli od miecza. A iż jeszcze gonić było a gubić ich potrzeba, a dzień się krócił, rzekł Jozue: Słońce, nie ruszaj się, i miesiącu [księżycu], stój! I stanęło słońce i miesiąc, aż się lud pomścił nad nieprzyjaciółmi swoimi. I stanęło słońce w pół nieba, a do zachodu się nie pokwapiło przez jeden dzień, gdyż Pan Bóg usłuchał głosu ludzkiego a walczył za Izraelem. Mało co ich do miast obronnych uciekło, a pięciu królów zataiło się w jednej jaskini, z której wywleczonych Jozue pogubił. I miast wiele wzięli i stracili wszystkich obywateli, a z wojska izraelskiego ani jeden nie zginął.

Czwartą bitwę zwiódł z drugimi królami, którzy się także skupili mocną ręką i z wielkiemi wojskami przeciw ludowi Bożemu u wody Merom I poraził ich wielką liczbę, i koniom ich żyły podrzezal a wozy ich popalił. In summa, wszystką ziemię posiadł mieczem, a wytracił lud w niej mieszkający, bo tak byli zatwardziałego serca, iż pokoju prosić nie chcieli i żadnego miłosierdzia godni nie byli. To Pan Bóg uczynił za grzechy ich, iż wieszczby, czary, burty stroili, i dziatki swe diabłom ofiarowali, i krew ich rozlewali, i wszetecznie w cielesności i niesprawiedliwości żyli, nie słuchając Pana ani służąc Temu, który ich stworzył i który uczynił niebo i ziemię, i Zakon im przyrodzony na sercu napisał. Długo czekał Pan Bóg, a na zgubę się ich nie kwapił, aż się skończyły i dostały grzechy ich nieznośne. I dał Pan Bóg pokój Jozuemu i ludowi swemu w okolicy od wszystkich narodów, i żaden się im nieprzyjaciel sprzeciwić nie śmiał, ale wszyscy pod moc ich podbici są, tak iż ani jednego słowa nie było, któregoby mu Pan Bóg nie spełnił; wszystko im, co obiecał, rzeczą samą ziścił.

A dawszy dzielnicę ziemi każdemu pokoleniu, onych, którzy już byli wzięli części swe z onej strony Jordanu, to jest. Rubenitów, Gadytów i połowicę Manassytów, puścił do domu, bo ci, zostawiwszy żony, dzieci           i bydło, szli na oną wodę za Jordan z bracią swoją. I rozpuszczając ich, mówił: Wróćcie się do ziemi dzierżawy waszej, którą wam dał Mojżesz, sługa Boży, za Jordanem; jedno strzeżcie a uczynkiem wypełniajcie Zakon Boży, a miłujcie Pana Boga waszego, a chowajcie rozkazanie Jego we wszystkich sprawach waszych; stójcie przy Nim a służcie Mu z całego serca i z całej duszy waszej. I błogosławiąc im, puścił ich. I wyszli z wielką korzyścią złota, srebra, miedzi, żelaza i szat rozmaitych.

Idąc, na pamiątkę wojny onej zbudowali nad Jordanem bardzo wielki ołtarz. Czego gdy się dowiedzieli bracia ich, synowie izraelscy, zjechawszy się wszyscy do Sylo w kupę, aby na nich jako na nieprzyjaciół jechali, wszakże ich pierwej przez posłów przestrzegli, śląc do nich Fineasa, syna Eleazara kapłana, i dziesięciu panów z nim, i wskazując im te słowa: Co to za przestępstwo wasze, czemuście opuścili Pana Boga a zbudowaliście sobie ołtarz świętokradzki, dzieląc się od służby Jego? Wyście dziś zgrzeszyli przeciw Panu, a jutro na wszystek lud izraelski gniew Jego się oburzy. Jeśli ziemia wasza się wam nie podoba, przenieście się do ziemi naszej, w której jest przybytek Pański, a mieszkajcie między nami; tylko żebyście się od Boga i od naszej społeczności nie dzielili, budując sobie inny ołtarz nad ołtarz Pański. On Achan sam przestąpił przykazanie Boże, a na wszystkich się gniew Boży zwalił; a to on sam jeden człowiek był. Boże, by był sam jeden zginął!

Tak się sobie innego byli o to bardzo zafrasowali, iż mniemali, aby kościoła, innego ołtarza i innej wiary, a zatem i innego Boga szukali, a od nich się jako heretycy dzielić chcieli. I zrozumieli, gdyby ich byli sami o to nie karali, że ich wszystkich samych Pan Bóg karać miał o rozerwanie jedności świętej, która się najwięcej Panu Bogu podoba i która się jedną wiarą, jedną nauką, jednym najwyższym kapłanem i jednym ołtarzem wiąże i trzyma. Oby dziś w to pilnie i z bojaźnią wejrzeli panowie, i ci, którym Kościół i rzeczpospolita zlecona jest, jako cierpiąc rozerwanie takie i nie krócąc go, gdy mogą, sami karani będą i zgubę swoją z takich niezgód rozerwania i wicia wiar i ołtarzy uczają. Lecz się im one troje pokolenia dobrze sprawiło, iż ołtarz on nie na ofiary żadne, ale na samą pamiątkę potomków uczynili, mówiąc: Nie daj Boże, abyśmy innego ołtarza szukać mieli, okrom Pańskiego, który jest zbudowany w przybytku Jego. To było wszystko mądrością i ostrożnością Jozuego uspokojone, aby zgoda i miłość i wiara jedna trwała.

A już bardzo stary będąc i bliski śmierci, zwołał do siebie lud wszystek do Sychem, i bojąc się, aby po jego śmierci Pana Boga swego, który ich wywiódł z Egiptu, nie zapomnieli, chciał ich testamentem swym utwierdzić, obwiązać i przysięgą przymierze umocnić. I pierwej doznawając statku ich, mówił:  Oto wam spełnił Pan Bóg wszystko, co obiecał: dał wam ziemię gotową, na którąście nie robili, dał wam miasta i domy, których żeście nie budowali, dał wam winnice i oliwniki, którycheście nie szczepili; bójcież się i czcijcie Pana, a służcie Mu całem sercem i prawdziwem, i wyrzućcie bogi, którym służyli przodkowie wasi w Mezopotamji i w Egipcie, a służcie Panu swemu. A jeśli się wam to źle być zda, abyście służyli Panu, oto dziś sobie obierajcie to, co się wam podoba, komu służyć macie bogom czy Panu, a ja i dom mój Panu służyć będziem. A lud wszystek krzyknął: Nie daj Boże, abyśmy Pana opuścić mieli; Pan Bóg nasz tak wiele nam dobrodziejstwa uczynił, tak wiele cudów nam swoich na naszą obronę pokazał, Jemu służyć będziem, bo On sam jest Bóg nasz. A Jozue rzekł: Namyślcie się dobrze, nie możecie wy temu Panu służyć, bo Pan jest święty, mocny i żarliwy o cześć swoją, nie przepuści złościom waszym; a jeśli Go opuścicie a obrócicie się do cudzych bogów, obróci się               i pokarze was i pogubi, chociaż wam pierwej dobrze czynił. A oni znowu krzyknęli: Nie będzie to tak, jako mówisz, ale Panu służyć będziem.

Gdy ich tedy tak kusił, doświadczyć chciał on ich statku i obietnicy, i uczynił przymierze i przysięgą mocno ich związał, aby się nie skłaniali do innych bogów, i nauczył ich, jako się zachować i sądzić mieli. I położył na znak przymierza ich z Bogiem wielki kamień pod dębem, aby się kiedy nie zaparli i nie skłamali Panu Bogu swemu. I odprawił ich do domu, a sam też potem poszedł do ojców swych i umarł.

Żył Jozue sto i dziesięć lat.

2 czerwca.

MĘCZEŃSTWO Ś. PIOTRA EGZORCYSTY ALBO ZAKLINACZA ;

Marcellina kapłana, i Erazmusa biskupa, Artemjusza i Kandydy, żony jego,    i innych.

Pisany w księgach męczeńskich Kościoła rzymskiego z starodawna, i od Damaza papieża, Beda, Usuarda i Adona (Surins Tom. 3). - Żyli około roku Pańskiego 280.

Łaska Zbawiciela naszego, która się na wytrwaniu męczenników doznała, tak daleko zaszła, iż i domowni -   ków swych wiernych ukoronowała i prześladowników ich z piekielnych zamków wyrwała. Gdy w Rzymie Piotr egzorcysta (to jest, urząd zaklinania czartów w Kościele sprawujący) od pogaństwa pojmany i wielo -    kroć biczowany, w ciemnem bardzo więzieniu siedział, a stróż więźniów Artemjusz nad córeczką swoją, w której się bardzo kochał, od djabła srodze opętaną, płakał, rzekł mu Piotr: Słuchaj mej rady, Artemjuszu, uwierz w Pana Jezusa jedynego Syna Bożego, który jest Zbawicielem wszystkich weń wierzących, bo jeśli prawdziwie uwierzysz, wnet córka twoja zdrowa będzie. Odpowiedział Artemjusz: Dziwuję się niemądrej radzie twojej; chociaż ty w Chrystusa wierzysz i dla Niego tak wiele karania i plag i więzienie cierpisz, a wżdy wybawion być od Niego nie możesz; a mnie, gdybych weń uwierzył, wybawienie córki mej obiecujesz? Rzekł Piotr: Może mnie wybawić Pan mój Jezus Chrystus i z więzienia i z każdego udręczenia, ale nie chce przeszkodzić zapłacie mojej; chce, abych w tern doczesnem cierpieniu wiek mój skończył, aby mnie wieczną chwałą po śmierci obdarzył.

Rzecze Artemjusz: Uczyńże tak, zamknę cię ostrożniej i mocniej niż teraz, jeśli cię twój Chrystus z więzienia wybawi, ja weń uwierzę, ale tak, jeśli córkę moją zleczoną ujrzę. Piotr święty trochę się śmiejąc, rzekł: Naprawi-li się tem niedowiarstwo twoje? Odpowie: Uwierzę zaprawdę, jeśli tak będzie. Rzekł Piotr: Idź do domu a zgotuj mi gospodę; nikt mnie nie rozwiąże, ani mi otworzy, ani mnie powiedzie, a przyjdę do ciebie w imię Pana mego Jezusa Chrystusa, i dotykać się mnie i rozmawiać ze mną będziesz; a to się stanie nie dla niedowiarstwa twego, ale na pokazanie Bóstwa Chrystusa, Pana mego. Na to Artemjusz, głową trzęsąc, rzekł: Człowiek ten z wielkiej nędzy szaleje i mówi lada co. I szedłszy do domu, powiadał oną rozmowę swoją z Piotrem żonie swej Kandydzie, która rzekła: Dziwuję się, iż tego szalonym zwać śmiesz, który tobie  i córce twej dobrze życzy i obiecuje; a długoż tego czekać kazał? Dziś, odpowie. Rzekła: Uczyni-li to, pewnie Chrystus jest prawdziwym Bogiem. Odpowie Artemjusz: Przykre mi głupstwo twoje; by sami z nieba bogowie przyszli i sam Jupiter, tedy go nie wyzwolą ani mu otworzą. A gdy to rozmawiali, a słońce zaszło, owo Piotr święty stanął we drzwiach przed Artemjuszem i żoną jego Kandydą, w białych szatach krzyż w ręku trzymający. Padli zaraz oboje na ziemię, wołając: Zaprawdę wszechmocny jest Bóg Chrystus! 

A Paulina, córka ich, wnet wolną od szatana została i padła także do nóg Piotrowych, a czart z niej wychodząc, wołał, mówiąc: Moc Chrystusowa, która w tobie jest, Piotrze, związała mnie i wygnała od panny. I uwierzyli w Chrystusa, i sami i wszyscy domownicy ich. A sąsiedzi się dowiedzieli o onem ich weselu, i naszło się w dom Artemjuszów około trzysta osób mężczyzn, a niewiast jeszcze więcej, i wszyscy wołali: Niemasz nad Chrystusa, Boga Wszechmogącego! — bo w ich oczach zarazem Piotr święty czartów wyganiał z ciał ludzkich, i niemocnych uzdrawiał. I gdy wszyscy oni się zeszli, chrześcijanami być pragnęli. Poszedł Piotr ś. i przyzwał Marcellina kapłana, który wszystkich w domu Artemjuszowym ochrzcił. I szedł potem Artemjusz do więźniów, mówiąc im: Kto chce w Chrystusa uwierzyć, idź wolno, gdzie chce, a przyjdź w dom mój i zostań chrześcijaninem. I tak uczynili wszyscy. W tym czasie sędzia okrutny Serenus zachorzał, i choroba jego dała czas świętym onym nowoochrzczonym przez dni czterdzieści, iż się w Zakonie Bożym za nauką Piotra i Marcellina przyćwiczyli. Potem przyszedł pisarz do Artemjusza, rozkazując, aby tej nocy z więźniami wszystkimi był gotów a do sądu ich stawił. A on wszystkich ochrzczonych więźniów ręce całował, mówiąc: Kto chce, pójdź na męczeństwo, pójdź śmiało, a kto woli uchodzić, niech idzie bezpiecznie. A o pianiu kurów w nocy Serenus do sądu zasiadł, przed którego przyzwany Artemjusz, rzekł: Piotr, egzorcysta chrześcijański, któregoście zmęczonego i na pół umarłego chować w więzieniu kazali, w imię Boga swego więźniów wszystkich rozwiązał, drzwi wszystkie otworzył, i uczyniwszy ich chrześcijanami, puścił ich wolno, gdzie kto chciał, sam tylko z Marcellinem kapłanem wynijść nie chciał. Tedy Serenus rozgniewany, kazał Artemjusza kijami ołowianemi bić i do więzienia go wrzucić. A przyzwawszy Piotra i Marcellina, rzekł im: Ciszejby z wami katowie postępowali, byście nabożeństwo swoje opuścili, a gdybyście byli więźniów, o złoczyństwo obwinionych, nie wypuszczali. Rzekł Marcellinus: Człowiek póty grzechy na sobie ma, póki w Chrystusa nie wierzy, ale skoro uwierzy, oczyszczony od grzechów, najwyższego Boga się synem staje.

Gdy to wyrzekł, kazał go sędzia poszyjkować i bić go pięściami. A gdy się sprawowali katowie oni, kazał Marcellina od Piotra odłączyć a wieść go do wieży, i tam go na skorupach szklanych nagiego i związanego położyli, i światłość mu i pokarm odjęli. A do Piotra rzekł Serenus: Już cię palić nie będę ani żelazami targać, ale cię jutro u słupa przywiążę i bestjom cię pożreć dam, jeśli dziś ofiary bogom nie uczynisz. A Piotr ś. rzekł: Dziwuję się, iż cię Serenem, to jest świetnym zowią, a tyś jest szpetny i ciemny; a będąc człowiekiem śmier-telnym, chcesz z nas nieśmiertelną wiarę, która na duszy chrześcijańskiej króluje, temi srogiemi mękami wystraszyć, i świętego kapłana Marcellina śmiałeś kazać pięściami bić i w takie ciężkie więzienie posadzić; a tyś go miał pokornie prosić, aby on ciebie z niewierności grzechów rozwiązał. Onej się z męki tej weseli, ale ty wiecznie płakać będziesz. Gdy to rzekł, wieść go do ciemnicy i mocno mu w kłodzie nogi ścisnąć kazał. Gdy tak osobno siedzieli, ukazał się anioł Boży Marcellinowi, i oblókł go w jego szaty      i rzekł: Pójdż za mną. I wprowadził go do Piotra, i rozwiązawszy też Piotra, obom kazał iść za sobą. I przyszli do domu onego, gdzie wszyscy ochrzczeni modły czynili do Boga. I rzekł im anioł, aby przez siedm dni pokrzepiali wiernych i nauczali, a potem się Serenowi namiestnikowi stawili. Nazajutrz straż powie sędziemu, iż onych dwu więźniów niemasz. I przyzwał sędzia Artemjusza, i Kandydę żonę, i Paulinę córkę jego, chcąc aby ofiary czynili. A gdy nie chcieli, wywiedziono ich drogą Aurelijską, i kamieniami ich przywalić w pieczarach albo dziurach ziemnych rozkazał. A gdy ich wiedziono na śmierć, tam w onem miejscu zebrali się chrześcijanie z Piotrem i Marcellinem, aby Mszy Marcellinowej w onych pieczarach słuchali, bo się tam chrześcijanie kryli; których ujrzawszy urzędnicy i oprawcy, widząc iż ich wielka kupa, uciekać poczęli.          A młodsi chrześcijanie dogonili ich i słowy pięknemi do wiary świętej namawiali. Ale gdy wie-rzyć nie chcieli, zatrzymał ich lud tak długo, a się Marcellinus ze Mszą i rzeczami Boskiemi odprawił. I kazał kapłan chrześcijanom iść do domu.

A uczyniwszy Marcellinus i Piotr milczenie, rzekł do onych urzędników, którzy wierzyć nie chcieli: Otośmy mogli wam zle uczynić, a nie uczyniliśmy; otośmy mogli z rąk waszych Arteinjusza, i Kandydę żonę i córkę jego Paulinę wyzwolić, a nie wyzwoliliśmy; oto i teraz na woli naszej jest, iść gdzie chcemy, a jednak za pomocą Bożą i tego nie uczynim. Cóż wy mówicie na to? A oni porwawszy Artemjusza, mieczem go ścięli,   a Kandydę i Paulinę na szyję w doły one wepchnęli i kamieniami a cegłami zawalili. A Marcellina kapłana     i Piotra egzorcystę związali opak za ręce i do drzewa przypięli, dając o nich znać sędziemu Serenowi, który ich do Czarnego lasu (który dziś już dla nich Białym lasem zowią) zaprowadzić i tam ściąć kazał, aby o nich chrześcijanie wiedzieli. Gdy w poł onego lasu weszli, sami święci dwaj męczennicy chróst   i rózgi i ciernie rękoma swemi czyścili, czyniąc miejsce do ścięcia szyj swoich. I modląc się a całując jeden drugiego, szyje ściągnęli i głowy ścięte położyli. Ten co ich ścinał, świadczył, iż ich dusze z ciał wychodzące widział, jako panny kosztownie i bogato przybrane, w jasnem bardzo odzieniu, które aniołowie rękoma swemi podnosili    i wgórę z weseleni prowadzili. Tego czasu Lucylla i Fermina, pobożne chrześcijanki, powinowate Ś. Tyburcjusza (który zacnością senatorskiego rodu na ziemi był wielki, ale męczeństwem jest w niebie większym) przy grobie brata swego z miłości wielkiej ku niemu siedziały, I tam sobie komórkę zbudowawszy, w nocy i we dnie przemieszkiwały. Tym dwom niewiastom ukazał się Tyburcjusz wespołek z Marcellinem     i Piotrem, dając im znać o ciałach swych w Czarnym lesie, aby je stamtąd wzięły i wedle Tyburejusza w pieczarach położyły; co one z ochotą uczyniły z dwoma akolitami Kościoła rzymskiego. O tein wszystkiem sprawę miał Damazy, jeszcze będący małem pacholęciem i czytelnikiem kościelnym, od tego, który ich ścinał. Który gdy potem papieżem został, na grobie tych dwóch świętych wiersze uczynił, w których tę historię zamyka, iż od tego, który ich ścinał, tę miał sprawę, gdy jeszcze był maluczkim. Zwano tego żołnierza Doroteuszem, i za biskupa Juliusza, inż starym będąc, jawną czynił pokutę a ludziom wszystkim dzieje te oznajmił; i przyszedł do miłosierdzia Pana naszego Jezusa Chrystusa, który króluje z Ojcem            i z Duchem świętym na wieki wieków. Amen.

            Dunstanus z ojca Herstana, zacnego w Anglii domu, jeszcze w żywocie matki swej Chynedrydy od Pana Boga na osobną świątobliwość żywotni i oświecenie wiela ludzi obrany był. Bo gdy matka jego, już blisko porodzenia będąc, w dzień Gromnic albo Oczyszczenia Bogarodzicy, w kościele tejże Panny Marii w Glaskonji z onym ludem Bożym Panu Bogu za on światu wszystkiemu zbawienny płód podziękowała, a swój Mu grzeszny też polecała, wszystkie świece zaraz cudownie u wszystkich ludzi pogasły. Na co gdy się wszyscy ludzie zejrzeli i zdziwili, ukazał się na świecy Chynedrydy nowy ogień, z którego potem wszyscy świece swoje zapalili. To tak wykładali, jako się to potem skutkiem pokazało, iż syna powić miała, który wielką świecą w Kościele Bożym ku pomocy zbawienia ludzkiego być miał. Rodzice, skoro do rozumu przyszedł, w tymże kościele Panny Czystej w Glaskonji Panu Bogu go ofiarowali, gdzie mąż jeden nieznajomy, wziąwszy ono dziecię za rękę, wodził je po kościele, mówiąc: Pobuduje i rozszerzy kościół ten na pozyskanie wiem a ludzi, którzy albo się z młodu Bogu oddadzą, albo dostali z grzechów powstaną. Czemu się dziwując rodzice, dziecię ono przy kościele i przy szkole onej zostawili, już go do domu nie biorąc. Prędko się na nim ono proroctwo ziściło. Młodziuchnym będąc, osobliwą skłonność ku służbie Bożej, modlitwie i nabożeństwu, w pokorze i posłuszeństwie wszystkim pokazywał. A skoro trochę podrósł, za upominaniem ro-dziców klerykiem został, świece w kościele zapalał, wodę i wino do Mszy gotował, czytał, śpiewał dzienne i nocne godziny.

                   Igrzysk się i zabaw młodzieńczych wiarował, a gdy go do tego pobudzali, wymawiał się, mówiąc: Trzeba na jutro przejrzeć, co się w kościele czytać i śpiewać ma. Największe jego ko-chanie było w czytaniu i rozmyślaniu Pisma świętego, ażeby z Bogiem zawsze się jednoczył i o Nim nigdy myśleć nie prze-stał. I tem grzechów się wiarował, a Panu Bogu więcej i wszystkim ludziom miły zostawał. Dla lepszego ćwiczenia za wolą rodziców swoich udał się do stryja swego Atelma, arcybiskupa kantuaryjskiego, u którego się w rzeczy duchowne wprawował, i był od niego królowi Etelstanowi zalecon, przy którego dworze się nieco bawił. Dla uwiarowania próżnowania, które grzechy mnoży, miał też wiele ręcznych rzemiosł: pięknie pisał, i malował na drzewie, srebrze i złocie, i na żelazie rysował, tak dobrze, iż było ku podziwieniu. Muzykę też dobrze umiał, i na niektórych instru-mentach ku rozmnożeniu nabożeństwa i wdzięczniejszemu rozmyślaniu rzeczy niebieskich, grywał. A ku wszystkim będąc ludzki, rozmowny, uczynny, u wszystkich wielką przyjaźń miał. Lecz nie zeszło i na zazdrościwych obmówcach, którzy go u dworu i u samego króla jako za czarownika, iż tak wiele umiał, odnosili, i tak serce królewskie i wicia ludzi dworskich ku niemu wzwaśnili, iż uchodzić musiał. I jechał do powinowatego swego Elfega, uwetańskiego biskupa. Na tej drodze nieprzyjaciele jego, oni dworscy ludzie, zastąpiwszy mu, srodze go zbili i w błoto wtłukli, i pewnieby go byli zabili, gdyby go był sam Pan Bóg nie obroni!. Bo zprędka psów się srogich z bliskiej wsi kupa zebrała, i tak obskoczyli, kąsając nieprzyjaciół jego, iż uciekać a Ś. Dunstana w błocie odbieżeć musieli, którego potem ze wsi onej ludzie wywlekli i opatrzyli. Dziękował za to nawiedzenie Panu Bogu, o pomście żadnej nie myślał.
          

        A przyszedłszy do biskupa Elfega, usłyszał radę Chrystusową, w której go namawiał, aby wszystko opuściwszy, co świat ma i obiecuje, zakonnikiem został. Na co się on na przodku ociągał, mając jeszcze wolę niejaką do ożenienia (acz słysząc święte słowa biskupa onego, z myśli już małżeństwo wypuszczał).   I popędził go Pan Bóg do dobrego: przypuścił nań niemoc i febrę wielką, w której on czując rękę Bożą, świata się zarzekł i mnichem być Panu Bogu ślubował. I przychodząc ku sobie, narzekał na siebie, iż go tak do rzeczy, zbawieniu pomocnej, rychłej gorączka cielesna przywiodła, niźli on ogień miłości, który przyszedł Chry-stus na ziemi zapalać. I szedłszy do biskupa, oznajmił mu wolę swoją, prosząc, aby mu za złe nie miał, iż nie zaraz na jego świętą radę myśli skłonił, z czego Elfegus był bardzo ucieszony. Został tedy bez omieszkania mnichem, wszystko dla Pana Jezusa opuszczając, a w ubóstwie, czystości i umar-twieniu ciała i żądzy świeckiej, wszystkie swe skarby i ćwiczenia pokładając. I został potem po stopniach duchowieństwa kapłanem. A po długiem w służbie Bożej przebyciu, szedł do onego kościoła Panny Maili w Glaskonji, w którym światłość wiary przyjął, i przy nim maluczką sobie chałupkę zbudował, jedno okienkę uczyniwszy, w której się modlił, czytał i ręczną robotę odprawował, i ludziom radą duchowną i ręką, kto go jedno prosił o jakiej roboty oprawę, służył. Raz czart w osobie ludzkiej coś do niego przyniósł oprawiać; on porzuciwszy inną robotę, oną odprawować począł. I obaczy, a ono z onego męża raz niewiasta, drugi raz dziecię. Poznał czarta; i milcząc, roz-palił kleszcze gorąco, i wyrwawszy je z ognia, uchwycił niemi czarta za nos i ściskał i trzymał, a czart wrzeszczał i wydzierał się. I wydarłszy się, biegał po mieście, walając: On zły człowiek łysy, miasto jałmużny nos mi upalił. Ludzie mu powiedzieli ono osławienie, ale im ś. Dunstanus oznajmił czartowską zdradę. W onej komórce wielce ludzkiemu zbawieniu pomocny był, i siła się do niego ludzi, którzy świat opuścić chcieli, zbiegało. Jedna pani Elsynga, królewska mamka, mienie wszystko swoje           i ruchome rzeczy, do jego szafunku zapisała, z którego on, i z tego, co nań po rodzicach bogatych spadło, imiona wielkie klasztorowi onego miejsca w Glaskonji, który budować miał, oddał, a innych dalszych pięć klasztorów z własnej majętności fundował.

                   Rosła jego świątobliwości sława u wszystkich tak dalece, iż król angielski Edmundus z wielką czują sobie poń posłał i prosił, aby jemu w sprawowaniu królestwa i poddanych pomocnym był. Użyć się dał mąż święty, dla czci Bożej rozszerzenia i pomocy zbawienia ludzkiego. I nic król bez jego rady ani sądził, ani czynił, ani dawał. I wszystko szło z wielką sławą królewską i czcią Boską, i pomnożeniem zbawienia ludzkiego i dobrem rzeczypospolitej. Bodła ta rzecz bardzo czarta, iż grzechu u dworu ubywało;  i naprawił nań obmówców kłamliwych do ucha królewskiego, tak bardzo, iż go z dworu z zelżywością wygnać śmiał. A czasu jednego będąc król Edmundus na łowach, bieżał za jeleniem na skałę, na której jeleń, nadbieżawszy na przykre i głębokie do spadnięcia miejsce, spadł i rozbił się na małe części; psy się także pozabijały, a koń pod królem rozbiezany na onoz miejsce przybiegał, a utrzymać się nie dał. Obaczył król bliską a pewną śmierć, wspomniał w sercu Pana Boga i jaką krzywdę uczynił ś. Dunstanowi, i wnet ślubował w sercu przed Bogiem wszystko jemu nagrodzić; i wnet koń jakoby go wrył, tuż nad miejscem przepaści stanął. Podziękował król Panu Bogu, a do domu przyjechawszy, oznajmił to radzie swej, i z wielką czcią przyzwał do siebie ś. Dunstana, i padłszy do nóg jego, przeprosił go. A na znak wiecznej przyjaźni z nim darował mu Glaskonję, i wsi okoliczne, i imiona bogate, aby tam wedle swego zdania klasztory i mnichów swych fundował. Podziękował mąż święty, i znowu on kościół Panny Marii, przy którym się urodził i był wychowany, szeroko pobudował, i taki klasztor założył, z takiem dobrem ćwiczeniem i fundamentem cnót duchownych, i w tak wielkiej liczbie ludzi bogomyślnych, iż z niego na biskupstwa we wszystkiej Anglji ludzi przez długi czas brano, tak iż z jego szkoły wiara święta i cnoty chrześcijańskie po wszystkiej Anglji zakwitnęły. I spełniło się proroctwo w młodości jego uczynione. W tym klasztorze sam był długo opatem, a jednak królowie radą jego królestwo sprawowali, i on przy ich dworze, pilnując pobożności, spraw                 i postępków chrześcijańskich, przemieszkiwał.
                 

    Miewał wielkie od czartów naigrawania, tak iż mu się widomie ukazywali, grozili, w modlitwie i dobrych uczynkach przeszkadzali. Raz ukazał mu się na modlitwie jako wielki a srogi niedźwiedź, paszczękę naft rozdzierając. A on kij, który nosił, porwał i uderzył go i gonił, bijąc tak długo, aż mu się kij na trzy części złamał. A gdy czart zniknął, rzekł: Przyjdźże drugi raz, znajdzie na cię Dunstanus lepszy kij i miększy, który się nie tak rychło złamie. I dostawszy kija mocnego, na wierzchu wen wprawił w srebro kość albo ząb Ś. Jędrzeja, i onym kijem płoszył djabłów, gdy mu niepokoje czynili. Gdy nastał na królestwo Edwinus, młody a uporny i rady dobrej nie słuchający, odjechał z dworu Dunstanus i przyjechał zasię na dzień jego koronacji. Po której gdy u stołu z królem biskupi, opaci i panowie świeccy siedzieli, król z za stołu w koronie prędko od panów wyskoczył, i szedłszy na pokój z jedną panią, acz rodu zacnego, ale do wszeteczeństwa po-pędliwą, i z córką jej siedział. Czem się panowie obruszywszy, prosili Odona, arcybiskupa kantuaryjskiego, aby po króla posłał, żeby go do panów przywiedziono, i, by dobrze nie chciał, przyciągniono. Na takie poselstwo każdy się wymawiał, aż arcybiskup rozkazał ś. Dunstanowi, aby szedł po króla a przywiódł go. On z posłuszeństwa, iż najwyższy kapłan kazał, szedł na pokój jego; i znalazłszy go między matką i córką siedzącego, zgromił oną niewstydliwą niewiastę i brzydził się wszetecznością jej, a królowi poszeptał, aby szedł do stołu a panów tak nie odchodził. On gdy się ociągał, ś. Dunstanus włożył nan koronę, i za rękę go wziąwszy, do panów prowadził. Niewiasta ona rozjadła, grozić mu i lżyć go językiem swoim poczęła. I dosyć temu wkrótce uczyniła, bo przywiodła do tego króla młodego, iż klasztor jego w Glaskonji najechać, i wszystko wybrać, mnichów rozpędzić i samego z ziemi wywołać kazał. I gdy uchodził Dunsłanus, wszetecznica za nim posłała, aby jej głowę jego przyniesiono, ale z Opatrzności Boskiej już był na okręt wsiadł i na morze się puścił. I przypłynąwszy do Flandrji, w Gandawie jako wygnany mieszkał.
                      

  Tam jednego czasu na modlitwie miał takie widzenie: śpiewał wedle zwyczaju nieszpory z bracią w Glaskonji, i gdy przyszło do antyfony na Alagnificat do onych słów: Czemuście obmawiali słowa prawdy      i to wyśpiewawszy, wszyscy zamilkli, nie dośpiewywając onego: Quae coepistis, explete (Wykonajcie to, coście poczęli) — a ś. Dunstanus skinął na nich, aby dośpiewali, ale żaden nie mógł ust otworzyć. I usłyszał głos: Nigdy to nie będzie, aby mieli wykonać myśli swe nieprzyjaciele twoi, a ciebie od tego klasztoru oddalić. Wtem ku sobie przyszedł, a wkrótce usłyszał, iż się brat królewski Edgardus na brata Edwina z panami, którzy jego niesprawiedliwem panowaniem sobie wstęsknili, wzburzył i jego z królestwa wygnał, a ona jego pani szkaradnie rozsiekana i zabita jest. Ten .Edgardus w pobożnem panowaniu swem wybawił z wygnania Ś. Dunstana i wszystko mu przywrócił; a Edwinus ze smutku prędko umarł i całe a spokojne królestwo bratu zostawił. Potem Ś. Dunstanus na biskupstwo wirgonińskie, i zaś na longonińskie, naostatek na arcybiskupstwo kantuaryjskie (dla którego po paljusz sam do Rzymu jechał) nie tak z chuci swej, jako z prośby i potrzeby kościelnej wzięty był. Na tym stanie będąc, niewysłowiony pożytek w duszach ludzkich czynił, dobre utwierdzając a złe karząc, i wszystkie cnoty chrześcijańskie (zwłaszcza w duchownych, którzy byli swawolni) szczepiąc. Był dziwnie pilnym człowiekiem w sprawowaniu dusz ludzkich, a w rozmyślaniu i modlitwie bardzo gorący i dar łez nabożnych mający. Raz przez sen ujrzał, a ono jego matkę za wielkiego króla wydają, i około onego małżeństwa śpiewają bardzo nabożnie i wesoło. I rzecze mu jeden: Czemu ty milczysz? ty miałbyś najwięcej śpiewać, by dobrze drudzy milczeli. A on odpowie: Nie wiem, jak i co mam śpiewać. I nauczył go, zaśpiewawszy one słowa: O Rex gentilu?? dom/natop (minium, propter sedem maiestatis tuae, da nohis indulgentiam, Rex Chrisk, peccatorunz, Alleluja (O Królu nad wszystkimi królami panujący, dla stolicy majestatu Twego racz nam dać odpuszczenie zgrzeszenia naszego, Chryste Królu, Alleluja). To sobie często śpiewając i w kościele śpiewać każąc, niewypowiedziane miał w sercu radości niebieskie i podniesienie myśli nabożnej , ku onej muzyce, którą słyszał
i której czekał.
                                      Za matkę sobie wykładał Kościół Boży i duszy każdej z Chrystusem (przez Sakramenty i dobre uczynki) duchowne małżeństwo. Raz samowtór do kościoła Ś. Piotra, w którym Augustyn Ś. i wielu świętych Ojców leży, o północy wstając, nim mu otworzono kościół, usłyszał śpiewanie: Gaudent in coelis animae sanctoruni etc., i wejrzawszy dziurą, ujrzał a ono światłość wielka u ołtarza, a osoby białe oną antyfonę Śpiewają. 0, jaką się rozkoszą z onego widzenia napełnił. Drugi raz także o tejże godzinie w kościele Panny Bogarodzicy ujrzał wielki poczet panienek, a między niemi jedną przedziwną, i słyszał śpiewanie niewymownej słodkości z onemi słowy: Cantemus sociae Domino, cantemus honorem, dukis amor Christi, personel ore pio (Śpiewajmy siostry Panu, cześć śpiewajmy, słodkiego Chrysta miłość rozgłaszajmy). Jednego czasu król Edgardus, chcąc nawiedzić zakonne panny w wilteńskim klasztorze, ujrzał jedną zacną panienkę, daną tam na wychowanie, i wpadł w myśli sprosne ku niej i zezwolenie sromotne, i przyzwać ją do siebie tajemnie kazał. Ona się bojąc, aby czego niepoczciwego król od niej nie żądał, włożyła na się zakonną kapicę zaślubionych już Bogu panienek, aby się tem wymówić mogła, jako mniszka poświęcona. Ale król, skoro ją ujrzał, rzekł: Dawneś mniszką została? I stargnąwszy z niej kapicę, nad jej wolę złej chuci swej dosyć uczynił. Zataić się ta rzecz nie mogła i wielu ludzi obraziła. O której dowiedziawszy się ś. Dunstanus, szedł do króla. A gdy król wedle zwyczaju przeciw niemu wyszedł, a rękę mu podawał, on mu, twarz zmarszczywszy, ręki umknął. O co gdy go król spytał, czemuby to czynił, rzekł: Tyś zapomniawszy wstydu, zcudzołożył, a Bogiem wzgardziwszy, znakuś czystości nie uczcił i dziewictwoś panience niewinnej odjął, a mnie pytasz, czemu ręki tej, którą przeczystą ofiarę Syna Panieńskiego Bogu Ojcu ofiaruję, twym nieczystym rękom nie daję? Umyj pierwej przez pokutę splugawione ręce twoje, a potem, aby cię z Bogiem zjednała, biskupią rękę obejmiesz. Na te słowa przeląkł się król i skruszył, i padłszy do nóg jego, żałość pokazywał i o pokutę prosił. A on go z ziemi podnosząc, i łaskawie z nim już rozmawiając, gdy taką pokorę jego widział, naznaczył mu pokutę na siedm lat, którą król z wielką pokorą wypełnił i jeszcze jej więcej przyczynił.
                           

I sprawiedliwie w pobożności chrześcijańskiej królestwo sprawował. Na on czas duchowny stan byt bardzo swawolą i nieczystością skażony. I na poprawę księży, uprosił Dunstanus u papieża Jana, aby mu po wszystkiej Anglji wolno było, kanoników i kapłanów, którzyby w czystości nie żyli, z dostojeństwa ich i urzędów kościelnych składać, a na ich miejsce ludzi zakonnych i mnichów stawić. O tej mocy dowiedziawszy się biskup wintofiski Atelwoldus, mając swawolnych a niekarnych kanoników, którzy poprawę swoją wszystką do jutra odkładali, jednego dnia, gdy w kościele śpiewają po Komunji na Mszy: Semita Domino in timore, et exultate ei cum tremore, apprehendite diseiplinam, ne quando iraseatur Dominus, et pereatis de via iusła (to jest: Służcie Panu Bogu w bojaźni, a weselcie się w Nim w postrachu, chwyćcie się karności, aby się Pan nie rozgniewał a wyście nie poginęli, śpiewając to ze swymi kanonikami, skoro skończyli, kazał milczeć i rzekł: Bracia, przypatrzcie się, coście śpiewali, a już dalej poprawy swej nie odwłóczcie. I kazał przynieść tyle kapic mniskich (których już był dał na to narobić), ile było kanoników, i położywszy przed każdym kapicę, rzekł: Albo weźmijcie na się tę dyscyplinę kapicy i pokuty mniskiej, albo z kanonji i urzędów kościelnych dziś ustąpcie. Zadrgnęli się wszyscy. Obrało Się wżdy kilku, którzy się za kapicę chwycili i na się włożyli, lecz drudzy do arcybiskupa Ś. Dunstana apelowali. A tymczasem do króla się udali, żaląc się na biskupa swego. Król Ich do sądu odesłał; wszakże iż byli ludźmi możnymi i zacnymi oni kanonicy, i króla i szlachty wiele na on sąd zebrali. Pokazał ś. Dunstanus wywodami mądremi                 i z Kanonów i z woli papieskiej, iż się dobrze stało, tak iż żaden odporu dać nie mógł. Ale się uciekli do prośby, chcąc się zapewne poprawić a lepszy już żywot wieść; czego jeśliby już nie uczynili, aby w toż karanie wpadli. Tedy arcybiskup zwiesiwszy głowę, myślał co miał uczynić, a Pana Boga się sercem radził. I stało się wielkie milczenie; patrzyli wszyscy na arcybiskupa, jaką odpowiedź da, a tymczasem z krucyfiksu, który na ścianie wisiał, taki głos wszyscy słyszeli: Nie będzie to, dobrzeście osądzili; jeśli odmienicie, pobłądzicie.
                 

Na ten głos wszyscy się przerazili, a ś. Dunstan rzekł: Bóg sam osądził, idźcie do domu, dzieci miłe.      I tak W Wintonji osiedli zakonnicy, a oni złożeni zostali. A potem nie rychło o tejże rzeczy sąd był wznowiony. U króla się i ś. Dunstana domagali tego, co byli utracili, mając uczonego i wymownego prokuratora i wielu ludzi zacnych przy sobie. Na to im powiedział ś. Dunstanus: Ta rzecz już i od Pana Boga osądzona jest; jam stary, a bliski jest koniec życia niego, radbych trochę pokoju miał a waszych swarów próżen był; pracowałem, pókim mógł, teraz już nie mogę, tylko Panu Bogu sprawiedliwość kościelną poruczam, aby On jej przeciw wam bronił. To wymówił, a część sali tej, na której oni ze swymi przyjaciółmi stali, pod nimi się zapadła i wielu ich poraniła; a druga część, gdzie arcybiskup ze swymi siedział, cała została. I tak ze sromotą odeszli, a Kościół w pokoju został. I po innych katedrach także nieczyści klerycy wyrzuceni są. a około czterdzieści i ośm klasztorów za staraniem Ś. Dunstana zbudowanych jest. I był Kościół Boży kwitnący jako czysta oblu-bienica, a każdy, kto źle żył, na ś. Dunstana oglądać się i poprawić żywot swój musiał. W dzień Wniebowstąpienia Pana naszego Jezu Chrysta, gdy po Jutrzni w kościele ono wesele dnia onego rozmyślał, dał mu znać Pan Bóg przez posłów swych, iż go dnia onego do chwały swej wzywał. On prosił Pana, aby mógł ludzi w ono tak wielkie święto ucieszyć, Ofiarę za nich mieć, pożegnać ich i nauczyć, jako za Panem do nieba iść mają, prosząc, aby w sobotę przyszłą z ciałem się rozłączyć mógł. I tak się stało. Lud się wielki zszedł na on dzień do kościoła; przy Mszy po Ewangelji uczynił im tak wdzięczne kazanie, jakiego nigdy z ust jego nie słyszeli; wszakże o swej śmierci, zasmucić ich nie chcąc, nic nie powiedział. Zasię chleb i wino w Ciało i Krew (te są słowa własne tego, co pisał) Jezusa Chrystusa niepokalanem poświęceniem przemieniwszy, wstąpił na kazalnicę, i drugie kazanie wielce pocieszne i dziwne o rzeczach niebieskich i przyszłym żywocie uczynił. I wróciwszy się do ołtarza, dał ludziom biskupie błogosławieństwo, a po niem zasię wstąpił na kazalnicę i o odejściu im swojem do Pana opowiedział.
           

O jaki płacz i smutek na one owce jego miłe przypadł! Ale on ich cieszył, sam z nimi płacząc a mówiąc: Iż prawa w Bogu miłość dzielić się nigdy od tych, których miłuje, nie może — pomnieć na was i tam, gdzie idę, będę. Po obiedzie dnia onego szedłszy do kościoła, grób sobie i miejsce naznaczył, a potem się rozchorzał i w sobotę, jako rzekł, do korony sobie i wesela nagotowanego, ciało tu zostawując, wstąpił — cudami niezliczonemi i po śmierci sławny — roku Pańskiego 1088. Między innymi Lanfrankus on zacny i uczony, który po nim na toż arcybiskupstwo wstąpił, gdy bardzo zachorzał i już się gotował do śmierci, modlitwie się Ś. Dunstana polecając, a owo nad świtaniem trochę zasnął i ujrzał piękny poczet ludzi jezdnych, i pyta: Czyj to poczet? Powiedziano: Dunstana, ojca wielebnego. I spyta: A sam gdzie jest? Rzekli: Owo za nami. I ujrzy uczciwego starca, i padnie, chcąc mu nogi całować; a on mu nóg umykając, zniknął. Wtem się ocknął i czuł Się wnet zdrowym. I rzekł do sługi: Gotujcie mi do Mszy, idę Panu Bogu dziękować. Z czego Jemu chwała ninie i na wieki wieków. Amen.

Gdy na biskupstwo brano mężów, w nabożeństwie i nauce wychowanych, i w świątobliwości a surowości życia doskonałego doświadczonych, nie dziwuję się temu, iż się tak cześć Boska i dobro kościelne w cnotach chrześcijańskich szerzyło; bardziej się temu dziwuję, gdy z tych ludzi, którzy się u dworu tylko wychowali, i którzy za beneficjami biegają i na zgubę się dusz ludzkich, przy których nie mieszkają, kwapią, co dobrego na Kościół wynijść może, a jako wszystko z nimi nie zginie. Tacy ludzie, którzy pierwej mocno światem wzgardzili, wzięci poniewolnie na biskupstwa, wielką u królów z życia swego świątobliwego powagę mieli, iż im i ręki swej kapłańskiej umykać i ostro ich gromić za grzechy śmieli; a królowie, wojskiem i zbrojnym ludem otoczeni, niezbrojnych mnichów bać się i padać do nóg ich musieli. Tę wszystką poważność cny a święty żywot (przy powszechnej wierze) kapłanów i biskupów jednał. Tak i Ambroży A. (jako w jego żywocie przeczytasz) Teodozjusza cesarza karał, i jawną mu w kościele pokutę za grzechy jego jawne dawał, tak iż przed kościołem między pokutującymi krzyżem leżeć musiał. Lecz dwór wielki i bogate intraty, i zacność domu bez żywota świątobliwego, postraclw takiego królom i innym grzesznym ku pokucie i zbawieniu nie uczynią.
 

Norbertus, z francuskiego i niemieckiego dosyć zacnego rodzaju, w powiecie ksantefiskirn, w majętności dostateczny, na ciele urodziwy, w leciech dorosły, w nauce biegły, w urzędzie duchownym już subdiakonem, ale w obyczajach lekkim i świeckim był. Służył mu świat i szczęście jego. u Fryderyka, arcybiskupa kolońskiego, przez wielką naukę i stan duchowny, a na dworze cesarza Henryka przez osobną ludzkość, rozmowność, mądrość, dzielność i piękność obyczajów był wziętym i u wszystkiego dworu miłym człowiekiem; umiał wszystkim stanom dogodzić i każdemu się przychylić. Czynił, co mu się podobało, wszystkiego sobie dopuszczając; skusić wszystkiego chciał, na przyszłe rzeczy nie pomniał, niniejszych używał, przyszłych się nie bal. Prawy syn tego świata, mało o nabożeństwo dbając, beneficyj kościelnych nazbierał, i kanonikiem ksanteńskim będąc, niepokojom, zabawom i próżnościom świeckim za powodzeniem szczęścia. i wiatrom ludzkiej czci i sławy służył. Lecz czasu jednego, objaśniony łaską Tego, który wzywa grzesznych do pokuty, oczy otworzył, a jakoby kto zasłonę z twarzy jego zrzucił, nikczemność swych postępków i świecką próżność spostrzegać, i pilnie się marności świata tego przypatrywać począł. I dalej a dalej, ręką Boską zmieniało się i miękczyło serce jego; i nie długo mieszkając, pożegnał się z dworem i na rezydencję do Ksantu jechał. I postanowił w sercu, za pomocą łaski Bożej, żywotki swego odmienienie, aby starą suknię skazy zewlec, a inną nową oblec inógł. Gdy tedy Fryderyk, arcybiskup koloński, święcić kleryków miał, z weselem tam jechał i prosił go, aby go diakonem i zaraz kapłanem poświęcił. Dziwował się arcybiskup tak nagłej odmianie, a iż o to prosił, na co się pierwej uprosić nie dał. A widząc człowieka godnego i Kościołowi Bożemu i sobie potrzebnego, radował się z jego nawrócenia; jedno pytał, czemuby się tak kwapił i zaraz dwa święcenia wielkie wziąć pragnął. A on pilnie prosił, aby inaczej nie czynił, otwierając mu serce swe, iż chciał już być dobrym sługą Bożym, a żywot kapłański wieść. Wiedział arcybiskup, iż to było nad zwyczaj i prawo kościelne, wszakże widząc w nim sprawę Ducha Świętego a nie chcąc mu dobrej onej a świętej myśli psuć, przyzwolił na żądanie jego. Gdy tedy jawnie przed ludem wszystkim kleryków stawiono, on, nim na się kościelne odzienie, w którem miał święcenie brać, włożył, zdjąwszy z siebie drogie szaty, nagotowany na to kożuch barani, dosyć podły, na się wdział, którego już nigdy nie składał.

Wziąwszy święcenie, zaraz do klasztoru sygebergefiskiego poszedł, i tam czterdzieści dni przemieszkawszy, naukę od ludzi zakonnych brał do sprawy powinności duchownej i kapłańskiej. Stamtąd szedł na swoją rezydencję do Ksantu, gdy nań przyszło Mszę śpiewać, po Ewangelji zapalony Duchem Bożym, z gorącości serca kazanie czynić począł, bardzo mądre i nabożne, ukazując próżność świata tego, jako na nim niestateczna sława, ślepa pycha, bystra odmiana, krótka rozkosz, omylny pokój, próżne wesele, fałszywe szczęście. A jednak rzecz swoją niejako ku duchownym, nikogoż nie mianując, staczał, którzyby wzgardą tego świata, i pompy a zabaw jego zaniechaniem świecić innym mieli. Nazajutrz w kapitule, gdy wziąwszy księgi reguł Ś. Grzegorza i Izydora (w których się być oni kanonicy mienili), ukazał dziekanowi, jako nie wedle tego żyjem a powołania naszego odstępujemy, prosił go, aby karał i naprawował, żeby Kościół zgorszenia nie miał. To słysząc starsi prałaci, rozważali słowa mądre i Ducha Ś. pełne, a młodsi na stronie szemrząc i żartując, przeszły jego żywot wspominali. A jednak każdy go zwierzchnie czcić musiał, iż miał wielkie miejsce między nimi. Potem zasię w kapitule, upominając ich jako braci, aby żywot swój poprawili, mianował każdego zosobna, co kiedy i z kim nieprzystojnie czynił. A gdy się już częstem upominaniem przykrzył, naprawili nań oni niekarni a niepokutujący ludzie kleryka jednego, który bardzo źle i sprośnie o nim mówić począł; a zszedłszy się z nim, w oczy go lżył sromotnie, mówiąc i nań wołając: Na koniec mu w oczy plunął i oszpecił sprośnie twarz jego. Wziąwszy tę zelżywość mąż święty, zamilkł i ujął się sam, a przyczytując to grzechom swoim, przed Panem Bogiem płakał a o pomście nie myślał, uważając, jakiej siły trzeba na znoszenie krzywd więcej dla Pana Boga i prawdy. Taki to był podły kleryk i wzgardzony, iżby był tylko jednemu kuchcikowi swemu w błoto go wdeptać kazał, żadenby mu o to słowa nie rzekł. Poniżając tedy Norbertus duszę swoją, w poście, czuwaniu nocnem i modlitwie ustawicznej, trafiło się, gdy raz w jednej kaplicy miał Mszę świętą, iż mu pająk wielki wpadł w kielich już poświęconej krwi Panego naszego. Co miał czynić? Bał się w czem zelżyć Przenajświętszej Ofiary. I obierając raczej
swoją niebezpieczność w utracie zdrowia, a niżli zelżywość jaką tak wielkich tajemnic, wypił wszystko z pająkiem. Po Mszy rozumiał, iż wnet umrzeć miał. I polecając skonanie swe Panu Bogu, pocznie go nos świerzbieć, który ucierając, kichnął, a owo cały pająk on nozdrzami wypadł.

O jako chwalił Pana Boga i cudowną pomoc Jego w tych, którzy dla czci jego cierpieć co chcą. Po tym akcie zdobył się na tak wielką wiarę, iż w nim nad inne wszystkie cnoty przebijała, tak iż ludzie onych wieków, znając trzech świętych i wielkich ludzi, mówili: W Bernardzie klarewalefiskim wielka jest miłość; w Miłonie, farnaweńskim biskupie, wielka pokora; a w Norbercie wielka wiara. Nie ustawał Ś. Norbert w gorącem onem kazaniu swojem, ludzi, a zwłaszcza duchownych, do uznania grzechów i wzgardy świata tego przywodząc. I trwał w tem trzy lata, wołając, jako mówi Apostoł: Opportune, importune, argue, obseera, inerepa. A gdy mu prześladowania, despekty i obmowy dojmowały, na ochłodę do klasztorów, jako do rzeki pragnącej, bieżał, u ludzi duchownych radę, nauki i posiłek biorąc; chodził też i do jednego pustelnika kleryka, żywota dobrego i ciasnego, którego się rozmową bardzo w dobrem swem przedsięwzięciu pokrzepiał. Byt na on czas synod w Niemczech we Fryteślarze, którym był papieski poseł Kunon; wezwany też nań jechał Norbertus. Tam prałaci i kanonicy żalili się nań przed legatem, iż sobie urząd kaznodziejski przywłaszcza, a iż ich słowami karze, nie mając żadnej zwierzchności nad nimi, a iż będąc prałatem              i zacnego domu, nad zwyczaj porzuciwszy szaty przystojne, w baranim kożuchu i w kozich skórach chodzi. Na to on tak im odpowiadał, że się wstydzić musieli. A myśląc o lepszej pokucie i poprawie swojej, prosił Pana Boga, aby mu do tego drogę ukazał, i dlatego umyślił całą noc na modlitwie przebyć. I gdy wytrwać nie mógł, a sen go nad świtaniem zmorzył, ukazał mu się czart, mówiąc: Na wielkie się rzeczy bierzesz, a jednejeś nocy bez snu wytrwać i statecznym być nie mógł. A on się ocknąwszy, poznał nieprzyjaciela i chytrość jego, iż go chciał rozpaczą a wątpieniem o wytrwaniu osłabić. A on tem rychłej umyślił, beneficja i dochody kościelne, których miał wiele, puścić, widząc iż w onych kanonikach nic zbudować nie mógł, a iż wzgardą słów Bożych więcej grzechów przyczyniali. I szedłszy do arcybiskupa swego, tak uczynił. A mało na tem mając, dobra swe własne sprzedał i ubogim rozdał, tylko sobie dziesięć grzywien srebra na kościelną służbę do Mszy zostawił. I z dworna sługami puścił się do świętego Egidjusza do Francji, z Abrahamem ojczyznę opuszczając, a innej duchownej szukając. W drodze i one dziesięć grzywien ubogim rozdał. Szedł tę drogę bosemi nogami, w sukni prostej a w płaszczu, zimna i inne podróżne niewczasy mocno cierpiąc.

U świętego Egidjusza zastał papieża Gelazjusza, i prosił go, aby mu dał rozgrzeszenie, iż dwa święcenia jednego dnia przyjął. Obaczył papież mądrego i cnego kapłana, i chciał go przy sobie mieć. A on rzekł: Ojcze święty, młodość moją w grzechach strawiłem, miejsce to mej pokucie nie służy; każeszli mi do klasztoru jakiego wstąpić, albo na pustelniczy żywot się udać, rad to uczynię. Tedy mu dając pokój, dał mu też wolność uprzywilejowaną, aby mógł po wszystkim świecie, gdzieby jedno chciał, kazać. Wracając się w wielką zimę z onymi dwoma wiernymi towarzyszami, boso szedł w śniegi wielkie, drugdy w nich po kolana     i dalej brodząc. Już wielką miłością Chrystusową zapalony, pokuty sobie przyczyniał, codzień pościł, w wieczór tylko jedząc; okrom niedzieli, mięsa nigdy nie jadł, wino rzadko pił, a w wierze wielkiej i mocnem sercu rósł codzień. Idąc przez miasto Aureljan, przystał do niego trzeci towarzysz, poddiakon, i już samotrzeć szedł. A będąc na Wielki Tydzień w Walencenie, kazania tam czynił ludziom onym bardzo miłe,  iż go zatrzymali mocno na kilka dni; co uczynić musiał, bo mu dwaj towarzysze (pierwsi laikowie) zachorzeli, iż musiał się posługą ich zabawić. Do choroby przyszła śmierć ich, a on poddiakon do klasztoru wstąpił, tak iż sam jeden został.

Na on czas we Wielką środę przyjechał do Walenceny biskup kameraceński Burchardus, z którym miał wielką znajomość Norbertus na dworze cesarskim; i chcąc go nawiedzić, prosił jego kleryka, aby go do biskupa wprowadził. Gdy się biskupowi opowiedział, a on go też dobrze poznał; widząc człowieka w ono zimno bosego a nędznego, a pomnąc w jakim go dostatku znał, wzruszyły się nad nim jego wnętrzności, tak iż uwiesiwszy się na szyi jego, płakał biskup rzewnie, wołając: Norbercie, Norbercie, kto by się był tego na cię spodział! A on kleryk to widząc, jako nad nim biskup płacze i obłapuje go, śmiał spytać: Co się dzieje, czemu tak płaczesz? A biskup rzekł: Człowiek ten, którego widzisz, ze mną jest na dworze cesarskim wychowany, zacny, bogaty i tak wielkiej u cesarza czci, iż mu to moje biskupstwo dawał, a on go wziąć nie chciał. A kleryk płakać pomógł biskupowi swemu, już się też sercem krusząc a ku Norbertowi się zapalając, bo miał też wolę świat kiedyś opuścić. Zachorzał też sam w onemże mieście Norbertus, i dla niego biskup z miasta wyjeżdżać nie chciał, opatrując potrzeby jego. A gdy ozdrowiał, on kleryk otworzył serce swe dobrze świętemu Norbertowi, iż mu żywota onego pomóc chciał. Na co on ręce w niebo podniósł, dziękując Panu Bogu a mówiąc: Boże mój, dziśem Cię o towarzysza prosił. A on rzekł: lż jeszcze muszę poczekać a rozprawić rzeczy swe. Na to zasię Norbert zasmuciwszy się, rzekł: W imię Boże, jeśli z Boga jest myśl twoja, nie odmieni się. A on mówiąc: Przywiązałeś mnie sobie nierozwiązanym węzłem, ojcze miły bieżał i wnet swe rzeczy sprawił i wrócił się do niego, i był mu nigdy nierozdzielnym towarzyszem, a zwano go Ugo.

Z tym klerykiem chodząc po wsiach i miasteczkach i zamkach, kazanie takie czynił, iż się ludu bez liczby zbiegało, i z pola pasterze, i od roli, gdzie o nim słyszeli, bieżeli. A on Mszę odprawiwszy, słodki on język na ich choroby i potrzeby duszne otwierał; do częstej spowiedzi, do pokuty uprzejmej wielu ich poruszał; niezgodnych jednał; wracać, co kto z krzywdą bliźniego trzymał, kazał. I słuchali go we wszystkiem, a on radą swą każdego pocieszył, nauczył i do drogi zbawiennej prowadził. Gdzie się jedno obrócili, tam wnet we dzwony uderzono, a jako świętych jakich proroków przyjmowano. A Pan Bóg Norbertowi świętemu taką wdzięczność u ludzi dawał, iż się go napatrzeć nie mogli, bo był człowiekiem wdzięcznym w spojrzeniu i w mowie, z prostymi umowny, na kościelnych nieprzyjaciół srogi, a w pracy i w czuwaniu nieprzerobiony. Wieczór dopiero po pracach duchownych do gospody szedł, a już drugdy wolał w pól miasta i w polach stawać, aby ludziom, o zbawieniu się radzącym, łacniejszy przystęp do niego był.
               

Gdy raz przyszedł do zamku Fossas nazwanego, zbieżała się ludzi siła; i dowiedziawszy się, iż on niezgodnych jedna, prosili go, aby tam zamieszkał, powiadając, iż są dwa domy szlacheckie, z sobą takie waśnie wiodące, iż ich już około sześćdziesięciu między nimi pobito. A gdy i tego słuchał, trafił się tam jeden z nich, któremu brata w onej wojnie zabito. On go do siebie przyzwał, i pięknie go obłapując, rzekł: Najmilszy mój, jam tu gościem, a żadnej żem rzeczy od nikogoż nie wziął; a iż cię widzę młodzieńca dobrze ubranego i urodziwego, chcę cię o jedną rzecz prosić; proszę, nie broń mi jej. A on wzruszony, z płaczem rzekł: A kto się tobie, człowiekowi świętemu, wymówić z czego może? Powiedział Święty: Proszę, odpuść temu, co brata zabił, a pomóż mi do zgody tych ludzi, a wielką u Boga za to łaskę znajdziesz. A on wnetże wszystko uczynić obiecał. Kazał się tedy obu stronom do wsi Monasterium nazwanej zjechać, gdzie się też wiele ludzi wedle zwyczaju dla słowa Bożego zeszło. A on się w komórce na modlitwie zamknąwszy, długo na dzień nie wychodził, tak iż szemrać lud począł, mówiąc: Myśmy się do słowa Bożego zeszli, a on podobno śpi a nami gardzi. Towarzysz przeszkodzić mu w modlitwie długo nie śmiał, aż gdy jedni mu kazali, aby zawołał, drudzy się zgorszeni rozchodzili, wszedł i rzekł: Ojcze, ludzie cię dawno czekają i już się rozchodzą. A on rzekł: Milcz, synu miły, nie nasza rzecz Bogu służyć wedle woli ludzkiej, ale wedle woli Boskiej. A niedługo wstawszy, szedł do kościoła i miał Mszę za onych umarłych, w niezgodzie pobitych;       a iż było południe, ludzie się rozeszli, ledwie ich trochę zostało. Miał ten obyczaj święty, iż z tąż ochotą          i gorącością kazał, gdy słuchaczów było mało, jako gdy ich było wiele; tak przy bogatych jako przy ubogich jednakież serce miał. A gdy kazać onej trosze począł, dziwnym obyczajem one słowa z miłości wielkiej pochodzące i nieprzytomnych serca przeraziły, iż się od obiadu i potraw swoich porwali i kościół napełnili.

Tam święty mąż o zgodzie, pokoju, jedności i miłości spólnej mówiąc, onych niezgodnych do tego przywiódł, iż krzyknęli: Wszystko uczynim, co każesz. I wyszedłszy obie strony przed kościół, wnet pokój uczynili           i poprzysięgli. Stamtąd szedł do Gemblaku, gdzie dwóch książąt na się walczyło; jednego słowami zwyciężył, iż wszystko uczynić chciał, drugi zatwardziały nic uczynić nie chciał. I rzekł do towarzysza: Człowiek ten rozumu nie ma, ale rychło go jego nieprzyjaciele zetrą i podepcą. I tak się w tenże tydzień stało. Do bliskiej także wsi jadąc, kazanie odprawiwszy, pytał się o niezgodach. Ukazano mu jednego żołnierza. Prosił go Święty, aby zgodę od Boga rozkazaną uczynił z bratem swym. On nie chciał, i wpadłszy na konia, uciekał. A gdy trochę odjechał, koń z nim żadną miarą postąpić nie chciał. I zbieżał się lud z kościoła do niego, jedni się z niego śmiejąc, drudzy go żałując. A on zawstydzony, wrócił się do kościoła      i przeprosił męża świętego, i wszystko, co kazał, uczynił. Po koncyljum, które Kalikstus miał w Remis, na którem też był Ś. Norbertus, biskup laudunefiski Bartłomiej miał poruczenie od papieża, aby na zdrowie        i postanowienie Norbertowe pilną pieczę miał. I tak uczynił, ukazując mu wiele miejsc i klasztorów, prosił, aby sobie albo gotowy który wziął, albo miejsce na nowy obrał. I znalazłszy w jego biskupstwie miejsce puste, które Praemonstratum zwano, obrał je sobie, jeśliby mu kiedyś dał Pan Bóg towarzystwo do takiego żywota, jaki sam prowadził. I tegoż roku, gdy kazał w Kameraku, poruszył Pan Bóg młodzieńca jednego, Ewormoda, iż z wielką chucią wszystko opuścił i z nim poszedł; i był mu bardzo miłym, i na nim duch jego odpoczywał, i jemu swój pogrzeb polecał. Potem tegoż postu każąc w Niwelli, zebrał dwunastu towarzyszów, tak iż samotrzynasty szedł na ono obrane miejsce Pracmonstratum; i tam fundamenty cnót pierwej, potem ścian widomych zakładał, braci do żywota chwalebnego przyprawował, a sam na kazanie      i na naukę ludzką do rozmaitych miast się udawał. W klasztorze onym czart z młodymi żołnierzami Chrystusowymi wojnę wiódł, chcąc ich zdradą użyć. Jeden gdy o dziwnej tajemnicy Trójcy Świętej rozmyślał, ukazał mu się czart z trzema głowami, mówiąc: Otom ja Bóg twój w Trójcy. A brat przestraszony bardzo, djabła poznał i patrzeć nań nie chciał; i tak go zbył. Drugi brat był, co bardzo nad innych wszystkich pościł; i skusił go czart, iż w post wielki z masłem jeść często i kiedyby mu się zdało, chciał, mieniąc iż umrzeć miał, jeśli mu tego nie dopuszczą.

Nie było w ten czas ś. Norberta. I nie wiedząc, co czynić, wstydzili się tego bardzo, iż na początku zakonu taki się między nimi obierca znajduje, bojąc się i osławy u ludzi. I mówili mu: Dziś i świeckim się nie godzi, tylko raz jeść na dzień rzeczy postne, a ty człowiek zakonny rzeczy mleczne masz jeść, ilekroć ci się podoba? A on na nich fukał, mówiąc: Nie kazał się Pan Bóg zabijać. I ledwie go na to namówili, aby wżdy postne rzeczy jadł, ileby kroć chciał. Gdy przyszedł mąż święty, kazał sobie przywieść brata onego, już utyłego i nadętego. I zaraz poznał, iż czartowskie w nim było omamienie bez potrzeby żadnej. I kazał mu pościć. A gdy mu tylko czwartą część bochenka grubego chleba i kusz wody dawano, mial to sobie za zwierzynę; gdy ku sobie za onem karaniem przyszedł, był zdrów na ciele i na duszy. W Niwelli, gdzie jego obmówcy złą mu sławę czynili i kazania pożytek gubić chcieli, wygnaniem czarta z jednej dzieweczki język ich skrócił. i ochotnych do słuchania słowa Bożego z ust swych uczynił. Szedł do Kolna, gdzie go ludzie młodym znali, i słuchali bardzo radzi kazania jego. Naprosiwszy tani wiele kości Świętych, trzydziestu też tam sobie towarzyszów ułowił, kleryków i laików. A mając ich już tak wielu, obrali sobie wszyscy reguły kanoników Ś. Augustyna, dla wolniejszego kazania, w którem mu już byt Pan Bóg tak poszczęścił; i na nie profesję, spisawszy się, uczynili. Rozmaitemi pokusami oni bracia jego, zwłaszcza gdy odjeżdżał na kazanie, doświadczeni bywali; ale oną strażą dobrego pasterza, który miał wielkie duchów rozeznanie, obronieni, kwitnęli w cnotach doskonałości Chrystusowej. Rozniosła się sława Ś. Norberta daleko, i już do niego siła uczniów i ludzi bardzo zacnych bieżało, a między innymi hrabia westfalski Godyfrydus, imiona swoje wielkie i zamki dawszy na służbę Bożą i zakon Ś. Norberta, sam na ubóstwie Chrystusowem jako jeden brat przestał. Miał żonę młodą, sam też był młody; a gdy żona także na stan czysty przyzwoliła, ojciec jej, hrabia Fryderykus, przyzwolić nie chciał, aby zamek pierwszy Kapenberg, na którym wiano córki swej mienił się mieć, na klasztor obrócony był. Ale gdy już w nim bracia mieszkali i kościół zbudowany był, groził się braci   z niego wyścigać, a Norberta z osiołkiem, na którym jeździł, obwiesić po dwu stronach, chcąc wiedzieć, kto kogo przeważy.

Gdy to powiedziano mężowi świętemu, jechał śmiało do państwa jego, na śmierć się nie żałując, aby słowo Boże poddanym jego opowiadał; a skoro w jego dzierżawy i granice wjeżdżał, o śmierci jego nowinę usłyszał. Tak Pan Bóg o pokoju klasztorów jego radził, których już miał niemało, tak męskich jak                   i niewieścich. Gdy się już ś. Norbert do Francji wracał, hrabia Teobaldus w nim się rozmiłowawszy, samego siebie Chrystusowi do ubóstwa, i wszystko swe wielkie państwo na ofiarę i klasztorowi jego dawał. Ale gdy się Święty dowiedział, iż był bardzo bogaty i bardzo dobry człowiek, a iż wielkie jałmużny czynił, a obrońcą był wdów wszystkich i sierot, i ojcem ubogich, radził mu, aby w stanie świeckim sprawował zbawienie swoje. I tak uczynił. Potem szedł sam do Rzymu i potwierdzenie braci swojej uprosił. I uczczony od papieża, wszystkie swe potrzeby zjednał. Tego czasu w Antorfie mieście, naonczas ludnem, nie było jedno jeden kapłan, i to żywota nieczystego. Zatem wkradł się w ludzi jeden heretyk, Tanchelinus wymowny a chytry, ucząc ich, iż bez kapłanów i biskupów i bez używania Ciała Chrystusowego zbawieni być mogli.                     I dopuszczając im życia swawolnego, taką cześć u nich sobie zjednał, iż jego pomyje pili a za relikwje chowali. Chytremi słowy tak ich był zbłaźnił, iż mu wszystkie biesiady i dostatki i pańskie obiady sprawowali, i około trzy tysiące ludu zbrojnego za nim chodziło; biskup i kapłan żaden się ukazać nie śmiał. Sam złotem się ubierając i włosy swe przeplatając, jadł, pił, i w oczach matek córki, i przed mężami żony brał                    i wszeteczność z niemi pełnił; a oni to sobie za rzecz duchowną i poświęcenie i łaskę wielką brali i takie niewiasty błogosławili. Rzecz dziwna, iż tak szaleli, iż i po śmierci jego wielu ludzi w Antorfie o nim dobrze trzymało. Prosił biskup ś. Norberta, aby tam na naprawę ludzi onych, braci posłał. I tak uczynił. Kościół tam braci jego zbudowany był, wtóry dopiero po larskim kościele. Będąc w Magdeburgu w saskiej ziemi, gdzie był papieski legat i innego duchowieństwa wiele, gdy kazanie czynił, duchowieństwo krzyknęło, iż go za pasterza obieramy (bo stolica w ten czas wakowała); porwali go wszyscy zaraz, żadnego mu rozmysłu nie dając. I wielka się radość stała w mieście; nie dali mu ani mówić, ani się wymawiać, jedno go do pałacu biskupiego prowadzili z wielką czcią.

Gdy przed nim panów weszło wielu, wrotny go widząc bosego i w ubogim płaszczu, puścić go we drzwi nie chciał i mówił: Nie ciśnij się między panów, na stronę żebraku! A idący za nim zawołali: Co czynisz? — biskup to, pan twój. A on uciekł i skrył się. Święty mąż uśmiechnąwszy się, wołać go kazał, mówiąc: Lepiej mnie ten zna, niż wy wszyscy, którzy mnie do tych pałaców nieprzystojnych poniewolnego prowadzicie. Na arcybiskupstwo poświęcony, żywota nie odmienił. Imiona kościelne z rąk świeckich, którym były od biskupów powinowatych rozdane, on tak ubogi, co na osiołku przyjechał, mocnym panom i zuchwałej szlachcie odebrał. Bo gdy ich zaklął, nie śmieli do roku w klątwie trwać, wiedząc iż u panów i u prawa miejsca mieć nie mogli; i tak wracać imiona musieli. Zły żywot kapłański, srogo nieczystych karząc, naprawił. Braci swego zakonu (do którychby się po ochłodę ducha nabożnego w wielkich biskupich pracach uciekł) w kościele Panny Marii, kanoników stamtąd przeniósłszy, osadził. Sasowie, a zwłaszcza księża, jego się świętemi postępkami (przez karanie swawolności) obrazili, mieniąc u ludzi, iż obcy człowiek, nas tu urodzonych nie rad widzi, i postronnych ludzi wwodzi. I naprawili nań człowieka, który go zabić miał w Wielki Czwartek; bo gdy sam słuchał spowiedzi, on naprawiony cisnął się do onej komórki, w której święty biskup siedział. On, obaczywszy młodzieńca, Duchem Ś. poznał, iż mu źle myślił, i puszczać go nie kazał. I wnet przyzwawszy sług, szukano u niego żelaza jakiego, i znaleziono ostry puginał. Przelękniony łotrzyk, przyznał się do wszystkiego i powiedział kto go naprawił [nasłał]. Drugi raz także, wchodząc do kościoła w nocy, kleryk jeden kapelana przed nim ranił, mniemając, aby to był biskup, i uciekł. A on Panu Bogu dziękując, mówił: Nie przyszła godzina moja, dajcie mu pokój. Gdy już był trzy lata na biskupstwie, trafił się grzech jeden w kościele katedralnym, dla którego wedle Kanonu musiał być kościół rekoncyljowany albo znowu przeżegnany.

Gdy to uczynić biskup musiał, nieprzyjaciele jego wzburzyli wszystko miasto, mówiąc: Kości Swiętych dobywa, i skarby z grobów i z kościoła wybiera, z któremi jako obcy człowiek wykraść się chce i uciec. Przetoż tego dnia, którego z dwoma biskupami odklinał kościół, zebrali się wszyscy hurmem, i wywlec go z kościoła i zabić go chcieli. Chciał wynijść do nich, ale mu duchowni przy nim nie dopuścili; i na jedną go wieżę zaprowadzili, na którą niektórzy się złoczyńcy dobyli. Szedł przeciw nim święty biskup, sam chcąc umrzeć, aby żaden dla niego nie zginął. Ale gdy go w biskupim ubiorze ujrzeli mężobójcy oni, przelękli się     i padli do nóg jego. A drudzy jednego sługę jego zabili. Co widząc, nad wolę wszystkich wydarł się do ludu przez kościół, chcąc, aby się jego samego krwią nasycili, a tych, co przy nim byli, zaniechali. Ale go obronił Pan Bóg, bo gdy ten, co sługę zabił mieczem, w jego ramię ciął, miecz jako od kamienia odskoczył. Co bacząc drudzy, sami się siebie zawstydzili, iż pasterzowi swemu czynić krzywdę śmieli; a za upominaniem jednego hrabiego, który by na ten czas do miasta wjechał, ucichli. A on się do kościoła wróciwszy, sam jeden (bo wszyscy byli pouciekali) Mszy dokończył. Potem jeszcze drugi raz się wzburzyli, chcąc, aby braci swoich zakonnych z kościoła Panny Marji wyrzucił. A on, gdy żadną miarą na to zezwolić nie chciał, przymusili go do tego, iż uchodzić z miasta musiał. Ale niedługo żałować wszyscy poczęli, tak bardzo, iż go ze czcią wielką szukając, przepraszali i pieniędzy mu wiele na nagrodę ofiarowali, iż większa daleko sława w prowadzeniu, niźli zelżywość w wygnaniu była. Dziwowali się wszyscy męstwu jego wielkiemu i obronie ręki Bożej nad nim, iż w tak wielkich niebezpiecznościach nie zginął. Żył potem na arcybiskupstwie pięć lat spokojnie, i codzień lepiej urząd swój sprawował. I po wielkich pracach w kościele Bożym i około dusz ludzkich, szczęśliwie w ternie mieście drogi tej dokonał roku Pańskiego 1134. Pogrzebiony u braci swej w kościele Panny Marji; co aż za dekretem Lotarjusza cesarza zakonni jego bracia otrzymali, bo go wszyscy grześć w wielkim kościele chcieli. Którego się modlitwie zalecając, chwalim Boga jedynego, Trójcę nieprzystępnej światłości, kłaniając się Ojcu, Synowi i Duchowi Ś. na wieki wieków. Amen.

Każdy zakon w doskonałości ewangelji świętej i rady Chrystusowej miał wielkich Świętych, na których Pan Bóg kładł obraz i kształt cnót wszystkich, które naśladownicy ich na sobie wyrażać mieli, którzy one słowa apostolskie, jakoby na kamieniu drogim wyryte, na sobie nosili: Naśladujcie mnie, jako ja Chrystusa naśladuję. I tem wszystkie zebrania takie, w służbie Bożej rozmaitej odmienności żołnierskich hufców Chrystusowych trwają, gdy najbliżsi są zaczętej drogi przodków swoich i chowają święte postanowienia i reguły ich. A jako Rechabitów chwalił Pan Bóg przez proroka, iż zachowali Zakon osobliwy ojca swego, aby wina nie pijali i w domach nie mieszkali, tak i ci wszyscy, którzy z rodzaju duchownego świętych ojców swych idą, czci godni są wielkiej, gdy chwalebnemu w Bogu przedsięwzięciu ojców swych ku pomocy swego i bliźnich zbawienia dosyć czynią. Około pająka tego, gdy się taki przypadek trafi, jest inna nauka w Kościele kapłanom podana, aby się bez przyczyny w niebezpieczeństwo nie wdawali, gdyż inne są bez grzechu i z zacho-waniem czci Przenajświętszego Sakramentu obyczaje. Świętym Pan Bóg dawał do takich rzeczy osobne natchnienie, chcąc ich świątobliwość wsławić; w co się nikt w pospolitości wdawać (naśladując Świętych) nie ma, gdyż nie na cudach, ale na cnotach pobożności wszelakiej, doskonałość chrześcijańska polega.
 

Kanutus, książę duński, osiadłszy mocą królestwo angielskie, plemię wszystko królewskie wygubić chciał. A iż z Edmundem, królem angielskim wygnanym, miał niejakie przymierze, dwóch synów jego, "Edmunda    i Edwarda, gubić sam nie chcąc, posłał ich do książęcia szwabskiego, aby ich tam zatracił. On nad ubogimi i pięknymi młodzieńcami litość mając, wysłał ich do Węgier do króla Salomona. I tam Wychowanie mając, Edmundus bez płodu zszedł, a Edwardus na królestwo przywrócony, za małżonkę wziął córkę cesarską Agatę, z którą miał tę świętą Małgorzatę, której się żywot świątobliwy ku przykładowi płci niewicściej i stanu małżeńskiemu wypisuje. Ta z młodości żywot trzeźwy i baczny prowadząc, nadewszystko się w czytaniu nabożnych książek i nauk zbawiennych kochała, i zabawy swe W nich (inne świeckie i rozkoszne domów królewskich opuszczając) miała. Gdy nie tak z Woli swej, jako za usilnością rodziców za męża króla szkockiego Malkolma dana jest, acz musiała świeckim się obyczajom schylać, a wszakże serce jej nigdy do nich nie przystawało, a jako od twardego muru kule, tak marności świata tego i pochlebstwa od jej mocnego w Bogu serca upadały.

Więcej się kochała W dobrych uczynkach, niźli W królewskich bogactwach; wszystkie pobożne i ku zachowaniu powołania chrześcijańskiego służące sprawy w królestwie, ona u króla mądrze i pilnie odprawowała, a zwłaszcza kościelne, sieroce i wdowie, i wszystkich ubogich krzywdy i potrzeby na wielkiej pieczy miała. Była we wierze mocna, w radzie potrzebna, W przygodach cierpliwa, W sądzie sprawiedliwa, w spojrzeniu stateczna, w mowie wdzięczna. Taką miała poważność zmieszaną z łagodnością, iż ci, którzy na jej dworze na posłudze byli, oboją rzecz uczuć musieli: i bojażń i życzliwość ku niej, tak iż i mówić nic przy niej, jedno z wielkiego statku, nie mogli. Na tem miejscu, gdzie małżeńskie gody jej sprawowane
były, kościół Ś. Trójcy zbudowała, i wielkiemi a królewskiemi dostatkami służbę Bożą w nim okrasiła, naczynia niektóre i krzyże do niego ze złota szczerego dając. Dziatki, które jej Pan Bóg dał, sama uczyła bojażni Bożej, słowa takie często z płaczem mawiając: Bójcie się Pana Boga, dziatki moje, bo w bojażni Jego i tu na świecie powodzenie, i po śmierci królowanie szczęśliwe mieć będziecie; znajcie Stworzyciela swego, abyście się W Jego przykazaniu kochali, a czyniąc Jego wolę, żyli, a miłując Go, dobre uczynki czynili. Dowcip wielki i wymowa mocna w niej była. Króla, małżonka swego, do sprawiedliwości, miłosierdzia, jałmużny i starania się o wieczne królestwo pobudzając, wiele dobrego królestwu czyniła. I za łaską Bożą w tem go powolnym zawżdy miała. Bo Widząc, iż Chrystus W sercu jej mieszkał, a iż zawżdy o święte rzeczy prosi, nic jej odmówić nie mógł; i W czem się ona kochała, on się kochał, a czem się ona smutna brzydziła, on na to nigdy łaskaw nie był; przetoż i książki jej, na których się ona modliła, często całując, pokazował, jako W cnotach jej miał upodobanie.

Gdy gdzie z nią król jechał, żaden dworzanin ubogim kmieciom i poddanym ubliżenia żadnego czynić nie śmiał. Dzień sądny tak miała przed oczyma, iż się nim samym od rozkoszy i próżności świata tego odrażała, a upadku się W grzech jaki bardzo bała. Spowiednika swego prosiła często, aby ją z jej grzechów i niedostatków duchownych upominał i karał, a gdy tego nie czynił, niedbałym go o zbawienie swoje zwała; a to, co drugi za krzywdę, gdy go karzą a przestrzegają, bierze, to ona sobie za wdzięczny     i wonny olejek i dobrodziejstwo brała.

Rada przestrzegła, gdy co złego widziała, i dobrym do lepszego pomocną być W upominaniu chciała. Naród Szkotów miał niektóre obyczaje w nabożeństwie, z powszechnym się Kościołem
niezgadzające, a zwłaszcza, iż wielkiego postu nie poczynali, aż po pierwszej niedzieli postu. Ona się temu bardzo sprzecíwiła, i do tego wszystkich przywiodła, aby się z powszechnym świata wszystkiego Kościołem zgadzali, a post od środy wstępnej poczynali. Także około używania Najświętszego Sakramentu Szkoci nie chowali kościelnego przykazania, aby to na dzień wielkanocny czynili. I gdy ich o to pytała, niegodnością się wymawiali, mówiąc: Grzeszniśmy, nie śmiemy tak wielkiej świętości brać. A ona ich nauczała, jako katolicy, acz się grzesznymi być znają, wszakże iż wedle ewangelji, żywota mieć bez używania Przenajświętszego Ciała i Krwi Pana naszego nie mogą; spowiadając się, pokutując, grzechów przestając, postem się czterdziestodniowym, jałmużnami i modlitwami przyprawując,z daru Bożego grzechów zbywają, a dostojnymi się czynią wedle Apostoła, doznawając sumienia swego. I tak długo o to się starała, iż się lud wszystek brać Ciało Pańskie na Wielkanoc przyuczył. Toż uczyniła około Mszy, którą nie swego czasu czyniono, i około świąt, które żle czczono. W dobry rząd rzeczy kościelne przez biskupów i kapłanów wprawowała, a zwłaszcza około małżeństwa, iż syn macochę, a brat umarłego brata żonę śmiał brać za małżonkę. To jako rzecz była przed Bogiem i Kościołem brzydka i nieprzystojna, ukazowała, iż tego nigdy napotem nie czynili; co się wszystko synodem, za jej staraniem uczynionym, wykorzeniło.Gdy ze swym spowiednikiem o rzeczach duchownych i zbawiennych mówiła, wszystka się w płacz obracała od słodkości wielkiej, którą w rzeczach Boskich czuła, myśląc o ojczyżnie onej przyszłej. W kościele nikt nie był skromniejszy a do modlitwy pilniejszy, nad nią; nigdy w nim nic świeckiego mówić i sprawować nie śmiała, jedno się modliła a płakała. Wielką miłość miała ku potrzebującym i ubogím, samaby Się im była dała.

Gdy się ukazała z pałacu, ciżba za nią się wlokłaubogich i potrzebujących, a każdy z pociechą odchodził. Nietylko swoje rzeczy, ale i królewskie rozdawała; a król wiedząc jej obyczaj, nigdy się o to, czego nie dostawało, nie pytał, za dobre to i sobie też zbawienne poczytując. Niewolników wielu z Anglji pojmanych wykupywała, i szpiegów miała osobnych,którzy tych więźniów, zwłaszcza którzy nędzę wielką cierpieli, zaopatrywali, których ona hojną ręką wybawiała i do domów ich odsyłała. Pustelników i na pokutę zamkniętych, sama osobą swoją często nawiedzała, modlitwie się ich zalecając a potrzeby ich opatrując. Po pierwszym śnie na Jutrznię o północy wstając, pierwej o Ś. Trójcy, potem o ś. krzyżu, na koniec o Matce Bożej godziny odprawowała, wigilij za umarłych i psałterza wszystkiego nie zaniechując. Skończywszy modlitwę jutrzenną, sześciom niewiast ubogich nogi umywała i jałmużnę dawała; a skoro dzień, dziewięcioro niemowląt, sierotek (poklęknąwszy) z nabożeństwem ręką swoją karmiła. Miała też z mężem swym ten zwyczaj, iż pewnych czasów trzystu ubogich do pałacu przywodzono,i zamknąwszy się z nimi, król po jednej stronie a królowa po drugiej służyli im do stołu, wszelkie posługi odprawując. A jej ustawiczna i osobna była jałmużna, przed obiadem pierwej dwudziestu i czterech ubogich ręką swą w pokornem usługiwaniu nakarmić, toż dopiero do stołu siąść. Pokarm jej nie rozkoszy, jedno posileniu służył, aby żyć tylko a trwać mogła. Post wielki bardzo ostro pościła, i inne dni także przez rok. Chorą będąc na żołądek, cierpliwie aż do śmierci boleść na nim wielką cierpiała, a jednak do spraw Bogu miłych niemoc jej nigdy nie przeszkodziła. Sześć Mszy zawżdy słuchała, w modlitwie trwała, W czytaniu Pisma świętego pilna, a w miłosierdziu i jałmużnach nieprzebrana była.Raz książki jej ewangelji drogo oprawione, na których ewangelję ś. rozmyślała, w wodę upadły, i tam przez noc i  dzień leżąc, żadnej skazy nie miały. Córkę swoją Matyldę ku takimże obyczajom swego nabożeństwa przyćwiczyłfi; która gdy potem za króla angielskiego dana była, mając na tymże dworze brata swego rodzonego Dawida, jednego czasu Matylda królowa wezwała go do jednego domu mieszkania swego.

I ujrzał a ono wielu trędowatych, a królowa między nimi, wody sobie W cebrzyk nalewając a od jednego do drugiego chodząc, nogi ich umywa, i obiema rękoma trzymając, ustami swemi całuje. Co widząc brat jej młody, zawołał: Co czynisz, gospodze by to król wiedział, nigdyby się ust twoich, takiemi nieczystościami zmazanych, nie dotknął. A ona się uśmiechając, rzekła; Izali nogi Króla niebieskiego nie są czystsze, niźli usta króla śmiertelnego? A jam ciebie dlatego przyzwała, najmilszy bracie, abyś się tego z przykładu mego i pokory ku Chrystugowi w ubogich uczył. A młodzieniec śmiejąc się, ze swem złem wyszedł. Tak swoją córkę ta chwalebna matka od młodości nauczyła, iż to prawie z piersi macierzyńskich wyssała. A wracając się do matki, jednego czasu przyzwała do siebie spowiednika, i wszystkiego żywota swego sprawy na spowiedzi mu oznajmując, a nad tem, co się jej grzechem być zdało, hojne łzy wylewając, taką miała skruchę, iż przez nią wszystko W ten czas, co jedno chciała, uprosić u Pana swego mogła. I rzekła nakoniec: Żegnam cię, ojcze miły, już ja rychło ze świata tego zejdę, a ty niedługo za mną pójdziesz. O dwie cię rzeczy proszę: Pierwszą, abyś mnie i duszę moją we Mszy swej zawżdy wspominał, a mnie grzesznej odpuszczenie u Pana Boga zjednał. Druga, abyś o dziatkach moich pieczę miał a bojażni ich Bożej nauczał, a karząc ich, onym nic nie przepuszczał, aby dla doczesnego szczęścia, wiecznego nie utraciły. Potem zachorzała, a przez pół roku już się z łóżka podnieść nie mogła.

Czwartego dnia przed śmiercią rzekła: Dziś podobno taka na królestwo szkockie klęska przyszła, jakiej dawno nie było.I po kilku dniach oznajmiono, iż mąż jej Malkolmus z synem Edwardem na wojnie zabity jest; i tę jej nowinę syn drugi. Edgarus, W wielkiej onej niemocy (acz od niej przymuszony) powiedział. Ona westchnąwszy a ręce W niebo podniósłszy, rzekła: Chwała i dzięki Tobie, Panie Wszechmocny, iż mi każesz przy mem skonaniu te żale i taki smutek cierpieć, bo tem moje grzechy oczyścić masz wolę. I czując bliską śmierć, zaczęła oną modlitwę: Panie Jezu Chryste, któryś z woli Ojca Twego za sprawą Ducha Świętego świat ten ożywił etc-.I kończąc modlitwę, żywot też ten nietrwający skończyła i wieczne zań przybytki wzięła. Do których, Jezu Chryste racz nas przywieść i między Twych Świętych przez krew Twoją drogą policzyć, który z Ojcem w jedności Ducha Świętego rozkazujesz na wieki. Amen.
 

Czasów onych w Luce, mieście włoskiem, Walerjanus chrześcijan z rozkazania Dioklecjana cesarza gubił i do bałwo-chwalstwa niewolił. I dowiedziawszy się o jednem pacholęciu, które dopiero miało lat dwanaście, synie zacnego męża Hili, iż służył Chrystusowi Bogu prawemu, posłał do ojca, aby syna upominał a od wiary w Chrystusa odwiódł, jeśli go zdrowym widzieć chce. Ojciec, iż nad wolę jego chrześcijaninem został, a bojąc się, aby nie zginął syn, w którym się kochał, pięknemi słowy mówił: Przestań tego umarłego chwalić, abyś nie zginął a mnie żałości nie uczynił. A syn mu rzekł: Lepiejby się, najmilszy ojcze, dowiedzieć, co a jaki ten jest, którego ze wzgardy umarłym zowiesz, który jest Synem Boga żywego i Barankiem, który gładzi grzechy ludzkie; daj Boże, abyś Ty mnie służby Jego pomógł. Tak odprawując ojca pacholę ono Witus, cuda czyniło, lecząc ślepych wiele i chorych, i djabłów wymiatając, tak iż się więcej wiara jego sławiła, iż wytrwać Walerjanus nie mógł, ale pozwał go do siebie i czynić mu ofiary bogom kazał. Ale Witus śmiało, a nie jako młodzi zwykli, krzyż święty na się kładąc, mówił: Na djabłów nigdy nie ze-zwolę, a rzezanym się bogom nie pokłonię; mam Jezusa Chry-stusa, Syna Bożego i Boga prawego. A ojciec u sądu stojąc, płakał nad nim, wołając: Zginęłoś, nieszczęsne dziecię moje. A syn nań wołał: Nie zginąłem, ojcze miły, gdy w gromadzie sprawiedliwych poczytan będę. Tedy go kazał sędzia bić róz-gami i palcatami. I bili go długo; a gdy politowania żadnego nie mieli nad młodym synaczkiem, Pan Bóg ususzył ręce katów onych, iż niemi władnąć nie mogli. I Walerjan jedną rękę uczuł zarażoną, i wołać począł: Rękę'm stracił. I wołając na Hilę, ojca ś. Wita, rzekł: Widzę, iż syn twój czarownikiem jest. Święty Witus rzekł: Nie czarownikiem, alem jest sługą Chry-stusowym, który umarłych ożywiał, i po wodzie suchą nogą chodził, i twoją rękę zleczyć może. A starosta rzekł: Niech się tak stanie, a niech doznam, jeśliś sługa Boga prawego. I podniósłszy ręce pacholę ono, mówiło: Dla tych, którzy stoją, Jezu Chryste, aby w Cię uwierzyli, zlecz mu proszę tę rękę. I wnet była zdrowa, tak iż go dalej męczyć nie śmiał, ale dal' go ojcu, mówiąc: Naucz go lepszego rozumu, aby bogom ofiary czynił. Ojciec go wziąwszy, rozmaite skazy i waby podmiatał, któremi go zwieść usiłował. Już muzyki, już tańce, już towa-rzystwa białogłów, ustane łoża, obite komory pięknemi kobiercami, biesiady, dary, złoto, kamienie drogie i inne świata tego pochlebstwa na oczy mu kładł, a prosił, aby na jego starość pamiętał. Ale młode lata, mądrą i starą radą wznosząc w niebo oczy, wołały: Panie, nie daj mi w tych sidłach więznąć, niech czart ten poharlbion będzie. Raz do komory, w której go ojciec był zamknął, dziurą jedną wejrzał i świetnych przy nim aniołów ujrzał, i zaraz śle-pym, jako ten, co nieczystem okiem na to patrzył, został. Roz-sławiła się rzecz ona, i zbieżeli się poganie w dom Hili, pytając, co mu się stało. A on powiedział: W komorze syna mego ujrzałem bogi, których oczy były jako gwiazdy, a twarze jako błyskawica, i od tegom olśnił.

Tedy mu radzili, aby się obiecał do Jowiszowego kościoła. I tak uczynił: szedł i prosił łaski, wielkie ofiary ślubując. Ale gdy jeszcze większy ból cierpiał, wrócił się w dom swój i padł do nóg syna swego, prosząc, aby się nad nim zmiłował. A Witus ś. pytał go, jeśli się bogów, którzy są djabłami, zarzec chciał. On mówił, iż się ich zarzeka; ale poznał święty młodzieniec, iż to obłudnie a nie z serca mówił. Wszakże iż mu ojcem był, a dla drugich, aby w Chrystusa uwierzyli, prosił Pana Boga i uzdrowił ojca swego; który zdrów zostawszy, myślał, jakoby syna zabić i stracić mógł. A Modestus za zrządzeniem Boskiem, ten sługa, który go wychował i z mamką jego Krescencją, wziąwszy ś. Wita, jechali z nim, uciekając w cudze strony, i przypłynęli morzem do rzeki Syleru. W onej stronie gdy opowiadał Witus ś. Chrystusa, cuda wielkie czynił, czartów wymiatał i niemoce wszelakie oddalał, wielu ich do wiary świętej nawrócił. Tym czasem córka ce-sarza Dioklecjana opętana od nieprzyjaciela dusznego została, i wołał przez nią czart, aby po Wita posłano, nie chcąc z niej inaczej wynijść, jedno na przyjście jego. Tedy cesarz znalezionego Wita do siebie przywieść kazał, który gdy jego córkę zleczył a czarta odegnał, widząc Dioklecjan, jako on młodzie-niec był bardzo śliczny a spojrzenia anielskiego (bo był łaski Bożej pełen), pięknemi go słowy namawiał, aby jego bogi czcił, wiele mu obiecując. A święty młodzieniec mówił: Królestwa twego i szat twoich i rozkoszy mnie nie trzeba, mam ja Pana mego Jezusa, który mnie w szatę nieśmiertelności oblecze. Grozić mu potem począł mękami i śmiercią, ale się na to nic nie przeląkł a przy swoim męskim statku stał mocno. Tedy go kazał z Modestem, starym w leciech, ciężkiemi żelazami ob-ciążyć i związać, gdzie w ciasnem a smrodliwem więzieniu długo głodem morzeni byli, ale nocy jednej mieli dziwne na-wiedzenie Boskie i światłość, a ziemia się trzęsła, i straż wszy-stka tak przestraszona była, iż uciekać a znać moc Boską mu-sieli. Potem ich wywieść cesarz kazał. A widząc ś. Witus, iż Modestus stary nieco się lęka, rzekł do niego: Nie bójże się, ojcze, a bądź do końca męskiego serca, boć się już przybliżyła korona nasza. Gdy w tymże statku i wyznaniu Chrystusowem widział Diokłecjan Wita ś., kazał w wielkim ogniu ołów i smołę rozpuścić i tam go wrzucić. Uczyniono tak, i wrzał w onym kotle, miotając się jako w morzu, gdy bałwany biją.

A po chwili przyszedł anioł i ugasił ogień wszystek, i stanął Witus we środku kotła onego, wołając na cesarza: Dziękuję tobie i sługom twoim za tę dobrą łaźnię, którąś mi zgotował. A lud krzyknął: Wielki jest Bóg pacholęcia tego! I wyszedł Witus bez żadnego obrażenia na ciele swem i mówił cesarzowi: Wstydź się djable z ojcem twym szatanem — takie cuda widzisz, a wiary nie dajesz Panu memu. A cesarz się bardziej gniewem zapalając, lwa przywieść kazał, którego się samego ryku lud przeląkł, i puszczono go na ś. Wita. A on krzyż ś. uczyniwszy, lwa tak uskromnionego ujrzał, iż się do nóg pokładał. I mówił Witus: Niezbożny cesarzu, bestje Boga znają, Stwórcę swego, a ty rozum mając, wierzyć weń nie chcesz. A widząc Dioklecjan, iż się ludzi wielu do wiary w Chrystusa skłania, rzekł, aby Witusa i Modesta i Krescencję na katowni rozciągnięto i bito, i żelazami targano. Co gdy słudzy czynili, wszystkie członki ich rozebrali, i w onem wielkiem mordowa-niu oddali niezwyciężone dusze swe zwycięzcy swemu, Chry-stusowi. Gdy konali, wielkie trzęsienie ziemi wiele kościołów batwochwalskich obaliło, i gromy i błyskania tak wszystkich ludzi zastraszyły, iż uciekać cesarz musiał, w głowę się bijąc a mówiąc: Niestety, to dziecko mnie tak sromotnie zwyciężyło. Ciała ich Florencja zacna pani pobrawszy, z wielką czcią po-grzebła, za panowania Pana naszego Jezusa, który króluje z Ojcem i z Duchem Świętym na wieki wieków. Amen.

 16 czerwca.

MĘCZEŃSTWO I ŻYWOT Ś. FEBRONJI, DZIEWICY I MNISZKI

Za czasów Dioklecjana cesarza, Antonjusz starosta i prze-śladowca chrześcijan w Asyrji i w innych ziemiach przyległych, żonę miał chrześcijankę i z nią syna Lisymacha, którego ta-jemnie matka nauczała wierzyć w Chrystusa, a umierając pro-siła go pilnie, aby nigdy krwi chrześcijańskiej nie rozlewał. 
Ale Lisymachus bojąc się cesarza i ojca, jawnie wiary wyzna-wać nie śmiał, i owszem, gdy go ojciec we dwudziestu lat obumarł, a zlecił go w opiekę Selenowi bratu, cesarz Dioklecjan obydwóch, to jest Lisymacha młodego i Selena stryja jego, na miejscu i urzędzie Antymowym postawił, rozkazując im, aby gubili i wykorzeniali chrześcijan. Był ten Selenus okrutnikiem wielkim, przy którym mieszkając Lisymachus a patrząc na mor-derstwa i zabijania chrześcijańskie, żałością serce swe oblewał, a iż jawnie nie mógł, tajemnie wyzwalał i przestrzegał chrze-ścijan, aby się kryli i uciekali. A gdy on okrutny stryj jego Selenus przybliżał się do Sybapolu, miasta w Asyrji, które miało biskupa i wiele chrześcijan, i klasztor jeden panieński, * którym było pięćdziesiąt mniszek, posłał Lisymachus tajemnie, wszystkim chrześcijanom dając znać, aby się ukryli a ze zdro-wiem swem uciekali. Gdy biskup, kapłani i innych wielu po-uciekało, panny też one klasztorne myślały o sobie. Starsza nad niemi była niejaka Bryenna, a po niej Tomais, które do żywota onego anielskiego i ćwiczenia zakonnego, i wszystkich cnót bogomyślności i służby Chrystusowej. inne wiodły nauką i przykładem. Uczyły się wszystkie pisania, i śpiewaniem się kościelnem psalmów i godzin przy postach i robocie bawiły. Ta Bryenna miała siostrzenicę swoją, Febronję, którą we dwu leciech od matki do klasztoru wziąwszy, we wszystkich zakonnych cnotach wychowała. I podrastając, była panienka do nauki wielce sposobna, i do chowania wiecznej czystości, z zamiłowania Oblubieńca nieśmiertelnego, nad inne bardziej gorejąca, tak iż prawie z dzieciństwa mieszkaniem Ducha Ś. zostawała; a ku temu urodę i piękność cielesną miała ku po-dziwieniu, i twarz anielską, której one wewnętrzne panieńskie cnoty wdzięczności bez miary przyczyniały. Z tej Bryenna mając silną pociechę, dla zachowania czystości i pomnożenia cnót jej wielkich, większe na nią jarzmo kładła. Gdy inne raz na dzień jadły, ona trzeciego dnia brać jej pokarm nauczyła, tak iż czasem na chlebie samym i wodzie przestawała, i sama sobie trudzenia cielesnego przyczyniając, na gołej ławie (trzy łokcie wzdłuż, a wszerz półtorej piędzi), a drugdy na gołej ziemi leżała. A iż była wielkiej nauki i biegłości w czytaniu i rozumieniu Pisma nad inne, ona zawżdy siostrom czytała.

A w dzień wielkanocny, gdy się do ich kaplicy zacne niewiasty chrześcijańskie schodziły i czytania Pisma u nich słuchały, Bryenna kładła na Febronję zasłonę, aby żadnej białogłowy w ubiorach pospolitych i ochędóstwach niewieścich widzieć nigdy nie mogła. I do dwudziestu lat ani męża, ani niewiasty żadnej, okrom sióstr swych zakonnych, w oczach swych nie miała. Raz jedna zacna wdowa senatorskiego rodu, Hierja, sły-sząc o Febronji, prosiła pilnie i z wielkim płaczem, aby ją wi-dzieć a z ust jej słowo zbawienne słyszeć mogła, spodziewając się, iż na jej słuchanie porzucić wszystko niedowiarstwo i po-gańskie bałwany (bo jeszcze nie była wierną) miała. Ona wi-dząc łzy jej, ubrała ją w szaty mniszek i wiodła ją do Febronji, która mniemając, aby jaka mniszka gościnna przyszła, do nóg się jej rzuciła; i po rozmowie, gdy czytać Pismo poczęła Fe-bronja, słuchając ona zacna wdowa, tak się skruszyła i tak ją chuć do Chrystusa zawzięła, iż całą noc z Febronją zostając, czytania jej i nauki słuchała, a snu na oczy nie przypuszczając, łzy tak hojne wylewała, iż i na ziemi je znać było, i ledwo ją nazajutrz Bryenna namówiła, aby się wróciła do domu. Gdy tedy on tyran Selenus do miasta onego, jako się rzekło, przyjechać miał, zmówiły się wszystkie siostry one, aby się też skryły i z miasta uciekały. Lecz im mówiła Bryenna: Jeszczeście nieprzyjaciela nie oglądały, a już uciekać chcecie? Jeszcześmy nic dla Chrystusa nie ucierpiały, a już się zwycię-żonemi pokazujemy? Zostańmy siostry miłe, a mężnie za Pana Jezusa, który dla nas umarł, żywot ten doczesny dajmy, abyśmy się przy wiecznym zostały. Lecz gdy się one zwyciężyć bojaźni dały a wynijść i uciekać umyśliły, Fehronja rzekła: Żyje Chry-stus mój, któremum zaślubiona i oddana jest, iż ja uciekać nie będę, niechaj tu zań umrę i pogrzeb mam. Rzekła tedy Bryenna: Czyńcie, co najlepszego waszemu zbawieniu rozumiecie, ja to z siebie i z duszy mojej składam. I wyszły wszystkie, dwie tylko starsze, Bryenna i Tomaida z młodą oną Febronją zo-stały. Gdy wyszły, Bryenna po nich wielce smutna będąc, szedłszy do kaplicy i krzyżem padłszy, leżąc płakała przed Panem swym, mówiąc: O mnie starą nic, mój Panie. ale tę młodą i tak śliczną Febronję, gdzie ją skryję, a jako na jej ojmanie i czystości jej od ludzi dzikich i srogich posromocenie patrzeć będę?

I przyszedłszy do Febronji, płakała nad nią, nic nie mówiąc, a gdy wyszła, spytała Tomaidy Febronja: Czemu matka moja tak płacze? Odpowie: O to się frasuje, iż ty młodą a urodziwą będąc, przyjdziesz w ręce pogańskie, i boi się, aby cię nie zwiedli, żebyś Chrystusa dla ich postrahów albo obiet-nic, czystości Jemu poślubionej, nie odstąpiła. A ona rzekła: Jedno za mnie sługę swoją proście Pana Boga, wiarę wielką mam, iż mi da cierpliwość i stateczność taką, jaką dawał słu-gom swym, którzy Go miłowali. Rzekła Tomaida: My jako stare, wnetże od żołnierzy pobici będziem, ale ty na wielkie trudności przyjdziesz; i gdyć złoto, srebro, szaty drogie uka-zywać będą, pamiętaj córko miła, abyś na ich złe myśli i radę nie przyzwoliła a duszy twej nie traciła, pomnąc, coć po śmierci Chrystus, gdy Mu się całą dochowasz, obiecał, a jako stra-szliwy będzie dzień on, gdy karać złości ludzkie przyjdzie. A ona się słowami jej wielce posilała, a jeszcze więcej, gdy jej Bryenna mówiła: Pomnij, córko moja, iżem cię dwuletnią od mamki wzięła i bojaźni'm cię Boskiej nauczyła, i za Oblubieńca Jezusa oddałam cię. Do tego czasu, gdy już masz lat dwa-dzieścia, żaden świecki człowiek twarzy twej nie widział; a strzegąc czystości twej, i na świeckie białogłowy patrzeć'em ci nie dopuściła, i w nauce Boskiej takeś ćwiczona została, iż i drugich nauczycielką jesteś. Cóż dalej czynić'em ci mogła? Proszę cię, nie chciej lżyć starości mojej, a pracy mojej około ciebie nie trać, chciej mężnie w czystości dla Chrystusa Oblu-bieńca twego umrzeć. Pomnij na świętych męczenników, na oną Libję i na Leonidę, siostry rodzone, które mężnie wszyst-kie męki dla wiary świętej wytrwały, gdy jedna ścięta a druga w ogień wrzucona była. Pomnij i na oną młodziuchną we dwunastą leciech Eutropję, którejeś się ty posłuszeństwu i cier-pliwości zawżdy dziwowała; bo gdy była dla Chrystusa poj-mana, a sędzia widząc stateczność jej i lata tak młode, odwią-zać a puścić, i strzelać za nią, aby panienka z postrachu uciekała, kazał — zawołała na nią matka jej, mówiąc: Córko moja Eutropjo, nie uciekaj, stań, a nie żałuj się dla Chrystusa, Boga twego. Ona jako posłuszne dziecię matki swej, stanęła jako wryta, i założywszy ręce opak, u których jeszcze były powrozy, strzały na ciało swe brała, i ustrzelona umarła, a rozkazania matki swej nie przestąpiła.

Tej cierpliwość i posłuszeństwo tyś zawżdy chwaliła i łzami polewała; patrzże, abyś to teraz sarna uczyniła, bo ona była tak młodziuchna i Pisma nie umiała, a ty jużeś podrosła i drugieś już nauczała. Na takich rozmowach noc strawiły. Wtem przyjechali prześladowcy, Selenus i Lisymachus, który, brzydząc się okrut-nemi postępkami stryja swego, posłał wiernego swego ciotecz-nego brata Prymusa, aby panienki klasztorne od żołnierzy cicho obronił. On wnet wypędziwszy ich z klasztoru, do którego się już byli wdarli, dowiedział się, co się w nim działo, i powie-dział Lisymachowi, iż wszystkie uszły panny, dwie tylko stare zostały a trzecia młoda i tak piękna, żem jak żyw białogłowy śliczniejszej nie widział, mógłbyś ją zaprawdę i ty sobie za żonę wziąć. A on rzekł: Rozkazanie mam miłej matki mej, abych krwi chrześcijańskiej nie rozlewał, ale im życzliwy był; a jakożbych ja Chrystusowej oblubienicy tę zelżywość czynić miał? Nigdy tego nie uczynię, ale cię proszę, abyś szedł i skrył je gdziekolwiek, boć je okrutny ten stryj mój potraci. Nim przyszedł Prymus, już Selenus otoczyć żołnierzom klasztor i w moc wziąć one trzy białogłowy, i nazajutrz pojmać samą Febronję a drugie dwie zostawić kazał. Porwano pa-nienkę i związano, z którą się one dwie prosiły, aby iść z nią także związane mogły, ale żołnierze nie chcieli. O jakie było żegnanie ich, gdy Febronja prosiła Bryennę o błogosławieństwo i modlitwę, a która ją pożegnawszy, płakać szła do kościoła, prosząc, aby jej stróżem był Ten, któremu ją poślubiła, i żeby tę nowinę usłyszała, iż dla Niego mężnie żywot położyła. A Tomaida ubrawszy się w miękkie szaty, szła patrzeć, co się z Febronją dziać będzie, gdzie też znalazła oną Hierję, uczen-nicę Febronji, wielce żałosną; i stały pospołu, patrząc, co się dziać miało. Gdy tedy Selenus i Lisymachus sąd zasiedli, przywie-dziona jest przed nich związana Febronja. Widząc Selenus, iż dziwnej urody panna, pięknie z nią mówić począł: Nie chcę, powiada, z tobą poczynać nic jako sędzia, ale cię jako ojciec proszę. Oto widzisz młodzieńca tego, latami tobie równego i urodziwego, synowca mego Lisymacha, za któregom ja córkę wielkiego onego Prosfora zmówił; ale widząc twoją młodość i niewidzianą nigdy taką krasność, chcę, abyś jego małżonką była, a ja wszystkiego mego dobra (bo dzieci nie mam) dzie-dzicami was zostawię i wielkiemi bogactwami i imionami nadam.

A ona rzekła: Mam męża Chrystusa, rozstać się z Nim a śmiertelnego wziąć nie mogę, o tem ze mną sędzio ani mów, bo ja tego i do myśli nie przypuszczę. Widząc ją Selenus tak stateczną, zwlec ją z szat jej, przepasaną tylko podłą chustą, i zawstydzić przed wszystkimi kazał. Ale ona mówiła: Jeden jest Stworzyciel niewiasty i męża, taka sromota od Boga mnie mego nie odwiedzie. Tedy ją zawiesić i rozciągnąć na czte-rech palach kazał, podespód ogień, który ją palił, naniecono, a zwierzchu ją srodze rózgami bito. I gdy wiele krwi wycho-dziło, a ogień tłustością podniecony, brzuch jej i piersi palił, żałosne było patrzenie, tak iż lud wszystek wołał: Łaskawy sędzio, zmiłuj się nad młodą panienką, a on tern więcej bić i przypalać kazał, tak iż ją za umarłą potem zdjęli i na ziemi porzucili. A gdy ku sobie przyszła, pytał jej sędzia, jeśli się już ukajała. A ona rzekła: Nie boję się żadnego i jeszcze większego okrucieństwa twego. Tedy ją znowu na jednem drzewie zawiesić, i osękami i grzebieniami żelaznemi ciało jej targać i orać kazał, a ku ternu ogniem one rany palono, tak iż patrzący uciekać przez brzydkość i strach musieli. A Fe-bronja wołała do Pana Jezusa: Panie, przyśpiesz na pomoc moją, a nie opuszczaj mnie w godzinie tej. Zdjąć ją potem kazał i pytał, jeśliby już zezwoliła a Chrystusa się zarzekła. Ona milczała, bo mówić nie mogła. A on gniewliwy rzekł: Mówić ze mną nie chce, urznijcie jej język a zęby jej wybijcie. Tedy języka nie urzynając, zęby jej wszystkie wybili katowie. Potem piersi jej panieńskie obrzynać kazał. I tak uczyniono. Po obu stronach cierpiała święta panna, a do Chrystusa swego wołała, mówiąc: Patrz, Panie, co mi się za krzywda dzieje, rozkaż duszy mojej do Ciebie. I to mówiąc, już zamknęła mowę. A Selenus rany na piersiach ogniem palić, i zasię zdjętej z onego drzewa, uciąć obie ręce i jedną nogę kazał; a kat gdy ręce obciął, nogi jednej odciąć nie mógł, aż dopiero za trzeciem cięciem. Febronja już konając, i drugą mu nogę jako mogła podawała, co bacząc Selenus, i drugą oną odciąć kazał. 

Tedy Lisymachus rzek/ do stryja swego: Cóż dalej chcesz czynić? — już dosyć jest zmęczona, wstańmy do obiadu, czas już przyszedł. A Selenus rzekł do żołnierzy: I głowę tej psicy utnijcie. I tak się stało; dopiero wstał i szedł jeść. A Lisy-machus, płacząc już jawnie przed nim śmierci onej panienki, jeść nie chciał, ale się w komórce zamknąwszy, wielkie łzy wylewał. Co widząc Selenus, i sam jeść nie chciał; i chodząc po domu, wpadł w wielki smutek, i wzniósłszy głowę wgórę, długo tak zdumiały stai', i wtem mowę stracił, tylko wyć jako bestia począł, i zatoczywszy się na jeden kamienny słup, głowę sobie na nim rozbił i zaraz zdechł. Czeladź wrzeszcząc, za-wołała Lisymacha, a Lisymachus już zawołał wielkim głosem: Wielki Bóg chrześcijański, błogosławiony Bóg Febronji, który tego okrutnika skarał! I zostając już sam na urzędzie, młodzieniec we dwudziestu leciech, z wielką czcią ciało Febronji w kosztowną skrzynię zebrać i do klasztoru jej do Bryenny zawieźć, i krew jej, aby jej psy nie lizały, z ziemią wyskrobać i uczciwie zagrześć ka-zał. Gdy ciało jeszcze nie pogrzebione w klasztorze leżało, panny one, które były przez bojaźń z klasztoru uciekły, usły-szawszy o śmierci Selena, wszystkie się wróciły; i płacząc nad Febronją, a członki jej składając i całując, i długo na nie pa-trząc, z tak wielkiej i niezwyciężonej cierpliwości jej chwaliły moc Chrystusową. I pogrzebli ją ze śpiewaniem przy wielkiej liczbie chrześcijan i duchownych, którzy się już zbiegali. Lisymachus też rzekł do hrabiego Prymusa: Oto już wszy-stko państwo i majętność opuszczę, a już do Chrystusa przy-stając, dziś z chrześcijanami jako chrześcijanin na tym pogrzebie być chcę. A on rzekł: A ja tobie tego ze serca pomogę; zarwan złemu Dioklecjan cesarz, znać go już nie chcę. I szli, i równie z chrześcijanami z wielką czcią Febronję pogrzebli. Wiele innego pogaństwa do Chrystusa przystało, i żołnierzy także wiele się pochrzciło. I stała się wielka radość Kościołowi. Hierja też, ona bogata wdowa, wszystką majętność swoją od-dawszy klasztorowi, mniszką została, mówiąc do Bryenny: Weźmij mnie na miejsce Febronji, a tak jako ona, służyć ci będę. Pamiątkę jej co rok czyniąc, wiele się tam niewiast schodzi do onego klasztoru, i o północy ukazywała się im Febronja na onem miejscu, gdzie na desce legała, i dziwnem a wesołem widzeniem wszystkie uweselała.

Biskup onego miasta kościół imieniem ś. Febronji zbudował, a gdy tam chciał ciało jej przenieść nad wolę sióstr onych, Pan Bóg mu nie do-zwolił, bo trzęsienie ziemi być poczęło. Co widząc biskup, o jeden odcięty członek prosił, który otrzymawszy, z wielką czcią z procesjami do onego kościoła wniósł. A Bryenna ośm lat po śmierci Febronji klasztor sprawując, Tomaidę na swem miejscu zostawiła, która tę wszystką historię i żywot tej mę-czenniczki, inne rzeczy od Lisymacha zrozumiawszy, napisała. Na cześć Bogu i zbudowanie bliźnich, i na sławę świętych Bo-żych, którzy z Chrystusem królują, chwaląc imię Boga w Trójcy jedynego na wieki wieków. Amen.

 Po śmierci Jozuego, który wprowadził i osadził lud Boży w ziemi obiecanej, i po zejściu starców, którzy z Jozuem dziwne one i wielkie wojny i sławne Boskiej ręki zwycięstwa nad lu-dem chananejskim odnosili, i cudownych spraw Pańskich około ludu wybranego dobrze świadomi byli, potomkowie ich za roz-koszami się udali, i z lenistwa nad rozkazanie Mojżeszowe i Jozuego pokój z nieprzyjaciółmi, starymi obywatelami ziemi onej (których im Pan Bóg, przez niepokajanie i bałwochwalstwu oddane serca ich, wykorzenić kazał) uczynili, nakoniec odstą-piwszy Pana Boga swego, do ich bogów przystali, i czary z nimi i pokłon bałwochwaiski stroili. Prędko zapomnieli Pana Boga swego i wielkiego dobrodziejstwa Jego, które im nad wszystkie inne narody na ziemi pokazywał. Ale przełaskawy a nieskwapliwy na zgubę i utratę naszą Pan nieba i ziemi, nie oddalił od nich wedle ich zasługi miłosierdzia swego, ale roz-maitemi obyczajami naprawował ich i przywodził do siebie. Naprzód posłał do nich z nieba anioła swego, który się w po-stawie ludzkiej ukazał w Galgali, i jasnością, pięknością a wspa-

 panience tej nie schodziło. Raz po przyjęciu Ciała Bożego, będąc na słodkiem rozmyślaniu i weselu duchownem, przyjdzie jej myśl, iżby lepiej na tern rozmyślaniu tak wdzięcznem zostać a cielesnego pokarmu nie brać; a ona baczyła, iż to pokusa i rzekła: Panie mój, dosyć mam teraz na słodkości Twej, już przestań, trzeba mi też ciało posilić; racz tej słodkości ducha Twego siostrze Elżbiecie uży-czyć, która kilkakroć na dzień jeść musi, aby nie tak często jadła. I sama idąc jeść, uprosiła siostrze onej, iż ją Pan Bóg słodkością ducha swego tak obdarzył, iż raz na dzień jeść mogła. A polecając się modlitwie ś. Ludgardy, choroba ją ona minęła, i wstawszy, czyniła co i drugie. Mądra bardzo panna, która duchownemi łagodnościami nie chciała tak mdlić ciała
swego, żeby na posługę bliźniego i pracę większą niepożyteczne zostać miało, a żeby każda rzecz swój ćzas miała. Często prosiła Pana Boga, aby krew swoją dla Niego roz-lać mogła, jako inne męczenniczki. A czasu jednego tak się o to prosząc, w duchu zapaliła i rozkoszą niebieską rozgorzała, iż mniemała, aby już umrzeć miała godziny onej; a ono żyła się jej jedna bliska serca zerwała, iż krwią wszystka spłynęła na szatach i kapicy, i poznała, iż czas męczeński jako zima minął, a Pan Bóg za oną krew obdarzyć ją koroną męczeńską miał. Gdy mękę Pańską rozmyślała, zdało się jej, iż wszystka krwią spłynęła, i drudzy ją wypatrzyli, iż twarz jej i ręce by-wały jako krwią polane. Wiele ludziom około pomocy zbawiennej jednała. Mniszka jedna będąc w wielkiej a rozpacznej pokusie, skoro za nią mo-dlitwę uczyniła, rzekła do niej: Gdy w wielkie dni kapłan za-śpiewa Ecce lignum crucis, wolna będziesz. I tak się stało. Opat afligineński Jan, człowieka jednego w grzechach niema-łych leżącego przywiódł do niej, aby ją tylko widział. I spytał go potem: Widziałeś pannę świętą? A on rzekł: Skorom ją ujrzał, wszystkie mi grzechy moje zbrzydły, i za pomocą Boską nigdy się do nich nie wrócę. Mówiącej łacińskie słowa, często jej Pan Bóg ich pożytek i rozumienie objawiał. Raz gdy mó-wiła: Tu ad liberandum suscepturtzs hominenz, non horruisti virffinis uterum, to jest: Ty Chryste dla wybawienia ludzkiego nie wstydziłeś się żywota panieńskiego — uczuła, jako się na te słowa Przeczysta Panna uweseliła. I mnie (mówi ten, co pisał) jako miłego syna swego upomniała, abych to mówiąc, ciałem wszystkiem się skłonił, sławiąc Boga w Pannie Przenaj-świętszej. l tom długo czynił i czynię, i czytelnika mego, aby czynił, upominam. Raz się rozlitowała nad jednym ubogim, a dać mu co nie miała, i smutna zostając, puścił jej Pan Bóg w myśl słowa one: Cząstkaś moja Panie, rzekłem strzec Zakonu Twego. I takie jej rozumienie tych stów przyszło: Ty innej cząstki nie masz, jedno mnie; mówże ubogiemu: Złota i srebra nie mam, to co mam, dajęć ochotnie, — módl się zań, a dałaś, coś miała, i to czyniąc, wypełniłaś Zakon mój. Jednej mniszce skuszonej, grzech jej tajemnie (którego się wstydziła powiedzieć a spowjadać, objawiła i ze wszystkiej ją pokusy uleczyła.

Kapłanów, z którymi jaką znajomość miała, pilnie i z wielką wdzięcznością słów upominała, aby się o dusze, krwią Chrystusową oblane, starali a z jęstwa je djabelskiego wyzwalali. Ja, gdym miał niepokój (mówi ten, co żywot pisał), spowiedzi słuchając a mło-dym kapłanem będąc, cierpiałem z tego com słyszał, rozerwa-nie, ona mi tak swoją modlitwą, gdym się jedno do niej uciekł, pomogła, iż napotem (jako już temu lat jest szesnaście) imem szpetniejsze rzeczy na spowiedzi słyszał, ternem jako pień i ka-mień nieodmiennym ku nim zostawał. Do klasztoru raz rozpaczną niewiastę przywiedziono, któ-rej nikt do nadziei odpuszczenia grzechów przywieść nie mógł. Ona mówić z nią nie umiejąc, zamknęła się z nią w komórce. I śmiali się wszyscy z niej, wiedząc iż po francusku nic nie urnie; ale gdy niewiasta ona od niej wyszła, powiedziała: Nikt mnie do tego wesela, które już mam od Pana Boga, i nadziei łaski Jego przywieść nie mógł, jedno ta; cóż powiadają, żeby po francusku nie umiała? — bardzo dobrze i lepiej niż ja urnie. Ten Pan Bóg cud ukazał, patrząc, jakiem miłosierdziem ku stra-pionej niewieście zdjęta była Ludgarda. Za grzechy ludzkie nigdy się płaczem ugasić nie mogła, zawżdy jako Jeremjasz ludu swego upadku żałując. Ledwie pięć lat przed śmiercią żałości się jej onej i smutku ulżyło. Jedenastego roku przed śmiercią wzrok straciła i wolniejsze oko duszne na widzenie Boga we wierze i bogomyślności miała. Tego jej tylko żal było, iż na duchownych przyjaciół swych patrzeć nie mogła; ale powiadał o niej brat Bernardus, iż to z jej ust słyszał, iż taką obietnicę i pociechę Chrystus jej był spuścił, iż za tę ślepotę czyśca ujść i wszystkich swych przy-jaciół w Bogu w niebie oglądać miała. Pięć lat niźli umarła, gdy Kościół czyta oną ewangelję niedzielną o wieczerzy, skoro po Świątkach, rzekła do siostry Sybilli: Wiedz, siostro miła, iż z tą ewangelją i w tę niedzielę, gdy ją czytać będą, na wie-czerzę Baranka pójdę. Czwartego roku przed śmiercią, gdy Tatarzy Węgry, Buł-garję i Ruś zwojowali i przemożnego książęcia polskiego zabili, wszystka ziemia niemiecka, czeska i francuska w wielkim po-strachu była. Uciekali się ludzie do jej modlitwy, a ona powjadała: Iżem ja dawno o to prosiła, i pewnam tego, iż do ziemi niemieckiej teraz nie przyjdą. I tak się stało.

Rok przed śmiercią wzięła trzy nauki od Oblubieńca swego: aby za dobro-dziejstwa dziękowała, aby za grzeszników Jego na ziemi prosiła, trzecia, aby z Nim być z wielkiej i gorącej chuci pragnęła. Upominała długo swe siostry w niemocnicy mieszkając, iż nie-dbale godziny i pacierze odprawowały; a gdy nie widziała po-prawy, mówiła: Po mej śmierci dotknie was ręka Boska, a pil-niejsze będziecie. Co się spełniło, bo czternaście sióstr przed-niejszych powietrzem w krótkim czasie umarło. Gdy umierał Baldwinus przeor z Egnji, który był przed-tem u sióstr w Akwirji kapłanem, kaznodzieja sławny, który się był nieco nie bardzo przystojnie w rzeczy świeckie wdał, mając z ciała Marli z Egnji palec za drogą przy sobie relikwję, włożył go na się przy śmierci i mówił: Panno, pomnij na zmowę, którąś ze mną miała, iżeś mi tej godziny pomoc obiecała; już czas, czyń co możesz. I gdy się wracał brat Bernard z jego pogrzebu, ujrzawszy go święta Ludgarda, rzekła: Pochowaliście przeora? Pochowali, rzecze. Ona powie: Widziałam Marję z Egnji, i rzekła mi: Wstań, najmilsza, pokwap się do modli-twy za brata naszego Baldwina, tej godziny przed sąd Boży stawion będzie, aby się sprawił o rzeczy dopuszczone i opu-szczone. Taki w niej duch prorocki przebywał, tak wiciom ludzi umarłych duszom pomoc dać modlitwą swoją mogła. Przyjaciel jej jeden wpadł w wielki grzech i powiedział przed nią, lekarstwa od niej szukając, a żadnej w sobie prawej skruchy nie czując. Wołała z taką pilnością do Pana, iż rzekła nakoniec, co mówił z wielkiej miłości Mojżesz: Albo mnie zgładź z ksiąg Twoich, albo jemu tę złość odpuść — uczuł on człowiek wielką skruchę i pociechę duchowną. Jakób z Wi-triaku, on zacny kardynał biskup achoński, spowiednik niegdyś jej, w dalekiej stronie od niej umarł, i w zachwyceniu widziała, iż duszę jego niesiono do raju. I wołała nań: Nie wiedziałam, przewielebny ojcze, abyś już z ciała wyszedł; powiedz mi, jakoś dawno świat ten pożegnał? A on rzekł: Czwarty dzień dziś, i byłem w czyścu trzy dni i trzy noce. A ona się dziwując rzekła: Czemuś mi nie powiedział, żebych była modlitw sióstr naszych na wybawienie twoje z czyśca użyła? A on powiedział: Nie chciał cię Pan Bóg mękami memi zasmucić, ale cię chciał koroną moją uweselić, a ty też rychło już za mną pójdziesz.

Powiedziała ono widzenie siostrom; i ziściła się nowina o jego śmierci i czasie, a było trzydzieści dni drogi od miejsca, gdzie kardynał umarł. Sama też potem zachorzała w sobotę przed Świętą Trójcą, a we czwartek zawołała siostrę Sybillę, mówiąc: Siedź tu podle serca mego, klasztor jest pełen dworu niebieskiego i sióstr wiele naszych, przed nami zeszłych. I od onego czasu przez cały piątek w zachwyceniu była, żadnego słowa nie mówiąc. A w sobotę, gdy już czas jej wyjścia z ciała przychodził, oczy w niebo podniosła i obronę z ożywiających Sakramentów wzięła, i w wieczór szczęśliwie z weselem do górnego Jeruzalem, we środku panienek z Bogiem królujących i aniołów weselących się, poszła — roku Pańskiego 1246. dnia 16 czerwca, roku życia swego 64. Niezliczonemi cudami po śmierci uczczona jest od Boga, na cześć królującego na niebie i na ziemi Pana naszego .Jezusa, Odkupiciela, który z Ojcem i z Duchem Świętym równy ma pokłon od wszystkiego stworzenia na wieki wieków. Amen.

 Po śmierci Baraka I Debory prorokini, znowu on lud izraelski od Boga wybrany i w ziemi świętej osadzony, odstą-pił Pana Boga swego i udał się w grzechy, w towarzystwo pogańskie, w cielesność, i w to, co za tem idzie, w odszczepieństwo i bałwochwalstwo, w czary i gusła szatańskie, opuszczając ołtarz i służbę Boską, a inne sobie bogi i wiary wy-najdując. Dlatego pokarał ich Pan Bóg i dał ich w moc i niewolę Madjanitom przez siedm lat, którzy złączywszy się z Amalechitami i z innemi wschodnimi narodami pogańskiemi, i ma-jąc wojsko niezliczonych ludzi i wielbłądów, przychodzili do ziemi Izraelitów i w niej się z obozami swemi stanowiąc, począwszy od trawy i siejby, wszystko pustoszyli a nic ku żywa ności nie zostawiali; bydło, osty i wszystką majętność ich brali, a jako szarańczy wszędzie ich było pełno. Bardzo się lud on poniżył i ucisk wielki uczuł, acz niektórzy na wysokich skałach i obronnych miejscach śmierci i niewoli uchodzili. Gdy tedy tak zdręczeni i ukarani byli, otworzyli na grzech swój oczy i zawołali do Pana Boga swego, prosząc, aby ich wybawił od onych Madjanitt5w. A Pan Bóg nieprzebrany w miłosierdziu, chcąc się dać użyć w politowaniu swem ku nim, pierwej do nich posiał proroka, kłóryby im grzech ich na oczy przełożył, i uważyć a ku pokucie lepszej pobudkę dać im umiał, aby im nie to było ciężko, iż na ciele tę nędzę i uciski cierpią, ale iż Pana i Dobrodzieja swego, który ich z niewoli egipskiej cudami przedziwnemi wyprowadził, i na tej ziemi, pobiwszy ich nieprzyjaciół, osadził, do gniewu przywiedli a Jemu posłuszni nie byli. Bo prawa pokuta nic więcej nie żałuje, jedno iż P. Bóg i majestat Jego obrażony i zelżony jest w grzechach naszych. Gdy za tem upominaniem świecką nędzę na prawą skruchę obrócili, obrał im Pan Bóg ku wybawieniu hetmana Gedeona, syna Joasa, z pokolenia Manasse (który się bałwochwalstwem i grzechami pospolitemi nie mazał) takim sposobem:

 Posiał Pan Bóg do niego anioła, który go znalazł młócącego zboże tajemnie dla Madjanitów; i ukazawszy mu się anioł, rzekł: Pan Z tobą, przemocny mężu! A Gedeon mniemając, aby był jaki zacny a mądry człowiek, odpowiedział, uskarżając się na nędzę swoją i ludu wszystkiego, a mówiąc: Proszę cię, panie mój, a jakoż to Pan Bóg jest z nami, gdy nas taki ucisk i tak wiele złego spotyka? Gdzież teraz są cuda one, o których powiadali ojcowie nasi, jako nas Pan Bóg wywiódł z Egiptu? A teraz zapomniał nas Pan Bóg i dał w tę niewolę Madjanitom. A Pan Bóg widząc wiarę i mężne serce jego, rzekł przez onego anioła: Idź, w tem męstwie twem wyzwolisz lud z ręki Madjanitów, i wiedz, iżem cię na to posłał i obrał. A on to słysząc, z pokory rzekł: Proszę Cię, Panie, jako ja wyzwolić lud mam, gdy-żem jest z najmniejszego pokolenia Manasse i najmłodszym W domu ojca mego? A Pan odpowiedział: Ja z tobą będę, a porazisz wszystkich Madjanitów jako jednego męża. Tedy Gedeon otuchę tę wziąwszy, a one słowa dziwne usłyszawszy, począł myśleć jako mądry: jeśli to było od Pana Boga, co słyszał, i chcąc tego doznać, prosił męża onego, żeby mu się dał dobrze poznać, kimby był, i żeby poczekał a z nim zaraz Panu Bogu ofiarę uczynił. I poszedł Gedeon i przyniósł chleb przaśny i mięso. A anioł kazał mu ono postawić na skale; I laską, którą mial' w ręku, dotknął się mięsa i chleba, za czem wnet się ogień uczynił i spalił ofiarę oną, a sam zniknął z oczu jego. Dopiero poznał Gedeon, iż to był anioł Pański, i rzekł: Ach mnie Boże, iżem widział anioła Pańskiego twarzą w twarz. A Pan Bóg (tym sposobem jako on chciał, jako Gedeon słyszeć mógł) rzekł do niego: Pokój z tobą, nie bój się, nie umrzesz. Zatem Gedeon chcąc wdzięczność ku Panu swemu okazać. ołtarz Mu, który już był w zapomnieniu, zbudował, i wznowił mężnem i nabożnem sercem służbę Pańską, ofiary na nim czy-idąc, i nazwał miejsce ono Pokój Pański. I usłyszał glos Boży, którym mu rozkazywał, aby ołtarz Baala zburzył i gaik około niego wysiekł, a zabiwszy wolu, onemi go drwami spalił na skale onej, co i pierwej, na ofiarę. Co Gedeon w nocy ostrożnie Z dziesięciu sługami swymi uczynił.
 
A nazajutrz obaczywszy to sąsiedzi (którzy jeszcze prawej pokuły i nawrócenia do Pana Boga nie mieli) a dowiedziawszy się, czyja to była robota, wzburzyli się na Gedeona i mówili do ojca jego: Wydaj nam syna twego, zabijem go wnetże, iż śmiał zburzyć ołtarz Baala i gaik jego wysiec. A Joas im odpowiedział: Jeśli Baal, jest Bogiem, niechże się sam pomści krzywdy swej nad tym, który skaził ołtarz jego. A Gedeona Duch Pański obszedł, i dał mu męstwo i wielkie serce na oną posługę ludu wszystkiego, tak iż zwoływać, i z trąbami chodząc, zbierać lud poczynał, począwszy od powinowatych swoich i od pokolenia swego, aż do innych, tak iż się do niego trzydzieści tysięcy ludu zebrało. Widząc takie dobre początki Gedeon, dla innych ludzi, aby się tem mężniej do boju mieli, żądał upewnienia od Pana swego o zwycięstwie przez taki cud: Prosił Pana Boga na pokornej modlitwie swej, sobie i wojsku onemu nie dufając, a wie-dząc, iż On sam zwycięstwo z ręki swej daje, i tak mówił: Jeśli Panie mój przeze mnie, niegodnego sługę swego, wybawić lud Twój masz, racz nas takim cudem posilić: Położę runo albo wełnę na dworze, jeśli w nocy rosa na nią spadnie, a ziemia wszystka sucha będzie, poznam, iż ręką moją lud Twój wyba-wić będziesz raczył. I uczynił to na jego prośbę Pan Bt5g, tak iż z runa onego miednicę wody wyżął. On jeszcze dla więk-szego umocnienia nadziei swej i ludu przy nim, prosił, aby drugi cud uczynił Pan Bóg, żeby wszystka ziemia była mokra, a wełna sucha. I tak się stało. Ale żeby nikt nie rozumiał, aby Pan Bóg bez mocy i wojska ich, obronić ludu swego po-kutującego i pobić nieprzyjaciół ich nie mógł, kazał Gedeonowi, aby obwołał w obozie, żeby się bojaźliwi i płochego serca do domu wrócili. I wróciło się dwadzieścia tysięcy ludu, jedno dziesięć zostało. A jednak rzekł Pan Bóg: Jeszcze to ludu wiele, wiedź ich do wody, a patrz, którzy będą garścią brać a do ust wodę nieść i jako psy ją łeptać, abyś tych na stronę oddzielił i na wojnę z sobą wziął, a którzy się schylą i wodę samą gębą pić będą, odprawisz ich do domu. I znalazło się takich, co garścią pili, ludzi tylko trzysta. Z tymi się samymi na wojnę oną mężny Gedeon puścił. A wiedząc o wojskach nieprzyjacielskich niezliczonych, iż jako szarańcza tak byli ziemię osiedli, iż ich Z wielbłądami było jako piasku na brzegach morskich, nic je-dnak nie zwątpił w mocy i w obietnicy Boskiej. Którego chcąc Pan Bóg jeszcze więcej w nadziei umocnić, kazał mu w nocy Z jednym jego sługą Farą wkraść się między straż nieprzyjacielską, a słuchać, co za rozmowę mają między sobą. I tak uczynił, i słyszał, a ono jeden drugiemu sen powiadał:

 Widziałem a ono jakoby się podpłomyk z jęczmiennej mąki toczył, a gdy między namioty nasze wpadłe, rozproszył je i z ziemią wszystko zrównał. Na to mu drugi powiedział: Nic to innego nie jest, jedno miecz Gedeonów, bo Pan dał w moc jego Madianitów i wszystek obóz ich. To proroctwo Pan Bóg przez usta tego, ktokolwiek był, zły-li, dobry-li, wydał; które słysząc Gedeon, bardzo się posilił, kłaniając się Panu Bogu swemu. I wróciwszy się do swoich, kazał im wziąć trąby a bukłaki, które miały wewnątrz zakryty ogień, i rozdzieliwszy ich na trzy części, z trzech stron otoczył obóz nieprzyjacielski, i przystąpiwszy bliżej, kazał bukłaki one rozbijać, trąbić a wołać wszystkim te słowa: Miecz Pański i Gedeonów! Co gdy uczynili a z miejsca się nie ruszali, padła wielka trwoga na Madjanitów, którzy wołaniem, trzaskiem, trąbami i światłością przestraszeni, mniemali, aby lud wielki na nich przyszedł. I budząc się, sami na się bić, i jeden drugiego zabijać, i wszyscy uciekać poczęli. A iż ich z onym tak małym ludem bić Gedeon nie mógł, tejże godziny rozesłał posłów po wszystkiej ziemi, aby się zebrali co najrychlej a bili uciekających nieprzyjaciół swoich. I zastąpili im u Jordanu, i pobili ich stodwadzieścia tysięcy ludzi do boju, ledwie ich piętnaście tysięcy uszło. I pojmali dwóch królów, Oreba i Zeba, których głowy do Gedeona przynieśli. Tak Pan Bóg dziwną mocą swoją wybawił lud swój pokutujący. Lecz na Gedeona inna trwoga przyszła. Pokolenie Efraim po wygranej onej bitwie przyciągnęło do Gedeona, i fukali nań, mówiąc: Czemuś nas nie przyzwał na tę potrzebę, a namiś tak wzgardzić jako niepożytecznymi i płochego serca ludźmi śmiał? I to mówiąc, mało się nań mocą nie targnęli. A mądry Gedeon, widząc upór ich (a iż poselstwa niebacznego rozumem uchodzić, a krwi tych, którzy za jednego albo kilku wzburzeniem, na swych się przełożonych targają, pragnąć nie trzeba) pięknemi ich słowy i cichą odprawą zbywał, i chwaląc ich, mówił:

 Większąście wy posługę uczynili, a niźli ja, i lepsze jest grono Efraima, niźli winnice Abiezera domu mego, wszakeście wy pojmali Oreba i Zeba, czegom ja nie przewiódł. To mówił mądry mąż, ukarzając się sam i sobie nic nie przypisując, chociaż przez niego wszystko zwycięstwo Pan Bóg dał, aby tylko ucichli i rozterek nie czynili. I poszczęścił rozum, skromność i pokorę jego Pan Bóg, bo wnetże się obaczyli i uspokoili. A jednak Gedeona swego nowem i drugiem zwycięstwem wsławił, bo się jeszcze za onymi nieprzyjaciółmi, którzy uchodzili, puścił, i dogonił ich i poraził ostatek, one piętnaście tysięcy, i pojmał Zebea i Salmane, drugich dwu królów. A wracając się ze zwycięstwem, nieposłusznych poddanych, którzy mu żywności dać, gdy jechał w oną pogoń, nie chcieli, na postrach innym pokarał w mieście Sokot, i na twierdzy Fanuel, gdy starszych (którzy inny lud prosty zwodzili) po cierniu włóczyć i pomorzyć kazał. Bo obojga rzeczy potrzeba: i łaskawości, i karności, obojej wedle czasu swego i potrzeby dla innych, aby łaskawość do dobrego przyciągała, a karność od złego odwodziła. Oni tedy wszyscy ludzie, wybawieni od Gedeona, a do wolności, bojaźni i służby Bożej przywróceni, widząc mądre i szczęśliwe postępki jego, zebrawszy się, rzekli: Bądź panem naszym, i synowie twoi i potomstwo twoje, boś nas wyzwolił Z mocy nieprzyjaciół naszych. A Gedeon wielką swoją pokorę i mierność pokazując, a iż państwa żadnego nie pragnął, rzekł: Nigdy ja panować nad wami nie będę, ani syn mój, niech sam Pan Bóg Panem waszym będzie, a ja sługą waszym, przestrzegając pożytków i pokoju waszego, zostanę — jakoby rzec chciał: Już to wszystko panowanie moje, i szczęście, i sława jest moja, gdy wy służyć Panu Bogu, Stworzycielowi i Dobrodziejowi swemu, a Jemu samemu kłaniać się będziecie. Oby panowie to rozumieli, ci, którzy się na państwa dla próżnej czci i pożytków swoich kwapią, a nie dlatego, aby Pan Bóg, który ich stawi, przez nich sławny i wielki w obronie ludzkiej zostawał. I przetoż Gedeon radził im i upominał ich, aby statecznie służyli Panu Bogu, a żeby na okraszenie ołtarza i służby Jego, z łupów onych i korzyści wojennej dali złoto, ta tylko, które nieprzyjaciołom z uszu ich zabrali (bo Madjanici zausznice nosili drogie), co oni radzi bardzo uczynili.

 Z onego złota sprawił Gedeon ornaty i naczynia rozmaite do służby Bożej. Taka ma być wdzięczność w ludziach chrześcijańskich, gdy im P. Bóg daje zwycięstwo, majętność świecką i szczęście, aby też część obracali na służbę Bożą, okrasę Kościołów i ołtarzów Jego. Sądzi/ tedy i sprawował lud izraelski długo Gedeon w pokoju wielkim przez lat czterdzieści, i roz-mnożył Pan Bóg dom jego, iż zostawił własnych synów swych siedmdziesięciu, i w dobrej starości skonał. A po jego śmierci znowu lud on niestateczny opuścił Pana Boga swego, a pokoju onego na rozkosze używając, w kacerstwa i za niemi w bałwochwalstwo rozmaite upadł. Co się poczęło naprzód od synów Gedeonowych, którzy szaty drogie kapłańskie i naczynia służby Bożej, które ojciec ich sprawił i zostawił, obrócili na służbę djabelską, baiwochwalską, i innych ludzi psuli. Przełoi Gedeona Pan Bóg na synach i na domu jego naprzód karać począł, bo będąc między nimi jeden syn jego, Abimelech, zmówiwszy się z Sychemitami, między którymi matkę i powinowatych miał, zebrawszy łotrzyków ubo-gich i tułaczy, dawszy im pieniędzy, pojmał wszystkich braci swoich, chcąc sam na państwo wstąpić, i pozabijał ich i pogubił na kamieniu jednym mężów siedmdziesięciu, ledwie tylko jeden Jonatas uszedł. Wielu ludzi złości onej Abimelechowi pomagało, nieznośną niewdzięczność ku Gedeonowi, który ich wybawił z rąk nieprzyjacielskich, na synach jego tak sprośnie zamordowanych pokazując, którzy sobie za pana wzięli mordercę onego niezbożnego, Abimelecha. Lecz niedługo za przekleństwem Jonaty, jednego brata pozostałego, gdy się obaczyli Sychemici a zbrzydzili się onem okrucieństwem jego, odstąpili A bimelecha i wojnę przeciw niemu podnieśli. A on ich pierwej pobiwszy i pomordowawszy, i miasto ich zburzywszy, sam też źle zginął. Bo gdy zdobywał miasto Tebes, baba jedna z wysokiej wieży kamieniem głowę jego przebiła, tak iż mu z niej mózg wypadłe; i umierając krwi rozlewca, woła/ na pacholę swoje: Dobij mnie, aby nie rzeczona, iżem od niewiasty zginął; co on i uczynił. Jaka pociecha piekielnemu tyranowi z onej śmierci!

 0, jako Pan Bóg złości karać umie, i tych, co komu do złego pomagają, gdy się zaś sami, co na złe zgodni byli, wadzą i sami siebie spólnie gubią. Nie upomnieli się synowie izraelscy karaniem onem nad synami Gedeonowymi, których Pan Bóg przez kacerstwo i bałwochwalstwo pokarał, ale do starych grzechów nowych przyczyniali, i służyli Baalowi i Astartowi, i bogom syryjskim sydońskim. I rozgniewany Pan Bóg, dał ich w moc i niewolę Filistynom i Ammonitom, i byli bardzo uciśnieni przez lat ośmnaście. Lecz upamiętywając się karaniem onem ręki Boskiej i nędzą swoją, zawołali znowu do Pana i mówili: Zgrzeszyliśmy przeciw Tobie, iżeśmy Cię, Pana i Boga naszego opuścili, a służyliśmy Baalowi. A Pan Bóg im pomocy swej, na gorętszej prośby ich wzbudzenie, odmawiał i mówił: Tylemkroć już was wybawiał, gdyście na mnie zawołali, a jednak śmieliście mnie tak często i prędko odstępować a służyć obcym bogom; już dalej myśleć o was i wybawiać was nie chcę, idźcie a wzywajcie sobie na pomoc tych bogów, którymeście służyli i sobieście ich za pomocników obrali, niech was czasów tych ucisków wybawią. A lud pokutując, tem rzewniej zapłakał i wołał: Zgrzeszyliśmy, dajem się i spuszczamy na karanie Twoje, czyń z nami co chcesz, a karz nas sam, jako jest wola Twoja, tylko wżdy racz nas teraz wybawić z rąk nieprzyjaciół naszych. To były żywej i prawej pakuły i pokory słowa, które wnetże skutkiem i uczynkiem wypełnili, bo te bogi, do których ich Pan Bóg w gniewie odsyłał i któremi gniewali Jego majestat, wnetże pokołatali, popalili, i wyrzucali grzech z domów swoich i z serc swoich, a nietylko z domów, ale i z ziemi swej wygnali wszystko bałwochwalstwo, i kłaniali się samemu Panu Bogu, od Niego pomocy czekając. Toć jest piękna droga do proszenia łaski i miłosierdzia Jego, gdy to z domu i z serca wymiatamy, czemeśmy Go gniewali. A Pan Bóg schylił zatem ucho swe do modlitwy ich, i zmiękczył się miłosierdziem nad nędzą ich, i dat im znowu zacnego i wielkiego hetmana, Jeftę, syna jednej nierządnicy, z którą zgrzeszył Galaad, ojciec jego. To, co mu na poczesnem łożu schodziło, cnotą i wielkiem męstwem Jefte nagradzał. Bo acz pierwej wiele się łotrzyków do niego nazbierało, ale potem mężów z nich i żołnierzy poczciwych poczyniwszy, godnym się stał, iż wszystek lud izraelski posłów zacnych do niego posłał, aby ich przełożonym był a wybawił ich od nieprzyjaciół.

 On to chcąc czynić, wzbudzony Duchem Pańskim, zbierał wojsko około Galaad i w pokoleniu Manasses u Masfy. A już idąc na wojnę, uczynił ślub (acz nie bardzo roztropny, ale z serca prawego) wzywając Pana Boga na pomoc i Jemu samemu dufając i obiecując to, iż jeśli mu Pan Bóg da zwycię-stwo, miał dać na ofiarę Panu Bogu, ktobykolwiek z domu jego najpierwej wyszedł w ten czas, gdy się z wojny z weseleni wracać będzie. Gdy tedy bitwę stoczył, poraził wielkie wojsko nieprzyjaciół i wybawił lud Boży z niewoli i ucisku wielkiego. A wracając się ze zwycięstwem do domu, spotkał córkę swoją. którą miał jedyną, a ona naprzód z domu jego wychodzi ze śpiewaniem i bębnami na witanie ojca swego. Skoro ją ujrzał, wesele w smutek się wielki obróciło, tak iż Jefte targając szaty swe, mówił: Ach mnie, córko miła! Oszukałaś mnie, i samaś oszukana jest; uczyniłem taki a taki ślub Panu Bogu, otwierając usta moje Jemu, a nie mogę uczynić inaczej. A ona dziwna a mężna i Boga miłująca córka, nic na oną nowinę śmierci swej nie zastraszona, nie do płaczu się ani do smutku. ani do prośby rzuciła, ale rzekła one wielkiej pamięci godne słowa: Najmilszy ojcze, jeśliś to obiecał Panu Bogu, a otworzyłeś usta twoje i spuściłeś słowo Jemu, ja się z takiej śmierci nie wymawiam, gdyż Pan Bóg dał tobie zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi twymi. Prawie mądra i nabożna panienka, z dziewiczem a czystem sercem, umiała państwem, na które ojciec jej wstąpił, i światem i młodością swoją i zdrowiem wzgardzić, tylko żeby Pan Bóg uczczon był, a grzechem ludzkim (jako rozumiała) obra-żony nie był. A wolała śmierć swoją, niźli ojcowski grzech, wolała zdrowie stracić, aby Bóg dzięki i chwały z niej nie tracił. O jako i pospolite dobro miłowała, i w śmierci swej, tern się tylko ciesząc, iż Pan Bóg dał wybawienie i zwycięstwo ludowi swemu. Prosiła tylko ojca o to, aby jej na opłakanie dziewictwa dwa miesiące dat, co on uczynił. A ona z towarzyszkami swemi po górach chodząc, a na oną się śmierć przy-prawując, gdy mogła uciec i wolna być, wróciła się do ojca na oną ofiarę.
A ojciec jawnie, i zwoławszy wszystkich panów i lud i powinowatych swoich, ołtarz zbudował, i drwa ułożywszy, gdy nabożnie szyję swoją pod miecz schyliła, sam ją ręką swoją ofiarował. Skąd jest wielki znak, jako się ten ojciec bał Pana Boga rozgniewać, iż jedyne dziecię swoje zgubić, i wszystko przyrodzenie i skłonność ojcowską ku miłej córce w sobie umorzyć wołał, na cześć Boską, aby się tylko uiścił Panu Bogu a uchronił się straszliwego gniewu Jego. Potem sześć lat żyjąc a sprawując lud Boży, zabran jest do ojców swoich, a Królowi nad królami i Panu nad pany pokłon i chwała na wieki. Amen.

Dobryli to byt ślub taki, a jeśli rozumiał w nim Jefte człowieka, którego się ofiarować na śmierć Bogu nie godzi, albo jeśliby zgrzeszył w tem, iż ślub on wypełniał, Pismo nic znać nie dało, I przetoż rozmaite są około tego Doktorów świętych rozumienia. Jedni go w tern ganią, drudzy go obmawiają a mówią, iż  z Ducha Bożego i osobnego natchnienia i objawienia uczynił. Jakokolwiek jest, te są rzeczy pewne i w nauce katolickiej nieodmienne: Pierwsza, iż się krwi ludzkiej Bogu ofiarować nie godzi, i brzydzi się Pan Bóg ofiarą taką mężobójską. Druga, iż co się źle a nieroztropnie Panu Bogu obiecuje, to się jeszcze z większym grze-chem pełni. Źle obiecał Herod głowę Jana świętego tanecznicy darować, ale jeszcze gorzej uczynił, iż obietnicy a słowa dotrzymał, które złamać wnetże i żałować za tak złą obietnicę był winien. Trzecia, iż śluby, które kto Panu Bogu czyni w rzeczach przystojnych, winien je wypełnić, i takie obietnice wielce się Panu Bogu podobają. Ślubujcie, mówi prorok, a iśćcie się Panu swemu straszliwemu, który dusze panom wydziera i straszliwy jest po wszystkiej ziemi. A iż tego Jefte Apostoł między Świętych kładzie, rozumiem, ii się słusznie obmawia, iż osobne w tern zjawienie Boże i polecenie, dla figury jakiej i tajemnicy Odkupienia naszego, miał. A jeśli co zbłądził, znać, iż z niewiadomości to i prostoty uczynił, i znalazł za to odpuszczenie u Pana Boga. Bo kto się wydziwić może takiej cnocie jego wielkiej, iż wolał na jedynej i najmilszej córki swej krew i śmierć patrzeć, a niźli rozgniewać Pana Boga a Jemu skłamać. Tak ciężką i trudną rzecz nad przyrodzenie ojcowskie, wolałby był zdrowiem swem odkupić, i znać, że mu z wielkiego dobrodziejstwa i z bojaźni a miłości ku Panu Bogu przyszła. Wiedzą rodzice, którzy dzieci mają, co to za męstwo i jakiej jest miłości ku Panu Bogu na tem pokazanie. Na takiej miłości skusił Pan Bóg Abrahama, i na niej jego wielką ku sobie chęć i ważenie doznał, iż się z tego nie wymawiał, gdy mu syna jedynego ofiarować kazał Niemniej się też takiemu posłuszeństwu prostemu panienki tej dziwuję, a co ta od Izaaka pałrjarchy uszła, nie widzę. Do tak mężnej śmierci pobudziła ją cześć Boża, aby Go grzechem ojciec jej nie obrażał, i miłość ku rzeczypospolitej, aby za zwy- cięstwo swoją krwią Bogu podziękowała, i miłość ku ojcu, aby go od grzechu i od niełaski Boskiej wybawiła. Niewypowiedziane to cnoty, które daj Boże nam naśladować. 

1. I większe cuda czynić będą. Pytam ich tu: Mnie-li, czyli męczennikom zajrzą?Jeśli mnie, izali ja cuda takie czynię, izali moją sprawą i imieniem mojem? Czegoż mi zajrzeć mają, gdy to nie moje jest? A jeśli świętym męczennikom zajrzą, pokazują, iż męczennicy inszej byli wiary, a niźli oni, boby oni ich cudów nie zajrzeli, gdyby tę w nich wiarę, której oni nie mają, być rozumieli, wiarę oną, która starszych podaniem umocniona jest, której i sami czarci przeć nie mogą, a mianie się jej zaprzeli. Z tych słów ś. Ambrożego, wierny czytelniku, baczyć wiele możesz:
2. Wysługę świętych.
3. Przyczynę ich u Pana Boga za nami.
4. Czczenie kości ich i moc Boską w ciałach i prochu ich, iż cuda czynić mogą.
5. Niewierność heretyków, którzy jako i dziś to czynią, sławy świętym zajrzą, i nieprzyjaciółmi się ich pokazując, innego Boga i innej wiary, niźli oni byli, być się znajdują, jawnie dając znać, iż cząstki z nimi i tu na świecie nie mają i po śmierci mieć nie będą.Widziałeś, jako malowanie w Kościele Bożym stare jest, z którego Ambroży święty poznał osobę Pawła świętego. Cóż tu rzecze heretyk? Jako jadowity wilk rzucić się musi na tak wielkiego a zacnego i świętego Doktora Ambrożego, a jako mówi Kościołowi, tak i jemu śmielej rzecze: Nie wierzę mu. Nie dziw, iź Ambrożemu świętemu nie wierzą, gdyż i Kościołowi, to jest Duchowi świętemu, który przezeń mówi, nie wierzą.

26 czerwca.

Wiódł żywot świętobliwy; bogactwami bowiem gardził, złoto sobie za bioto miał i rozkoszy do piekła prowadzące, oddalał od siebie; to jedno jego pragnienie i staranie było, aby o Chrystusie myślić i w niwczem innem sobie nie smakował ani czego innego nie szukal. Postami czestemi i wiełkiemi martwił ciało swoje, w których modlitwa mu była chlebem powszednim i w niej się ustawicznie za swe i ludzkie grzechy Panu Bogu skruszonem sercem upokarzał. Wszelkim się sposobem starał, aby zło namiętności swe, chęci i pokusy świeckie i cielesne z serca swego wykorzenił. Znał się też na zdradach szatańskich i umiał z nim wojnę wieść a pożytki cnót świętych z pokus sobie zbierać: tyle bowiem szatanowi policzków dawał, ilekroć albo jawne poduszczenia jego zwyciężał, albo tajemnym mądrze zabieżeć umiał. Serce wolne od myśli świeckich chowając przy rozmyślaniu naboznem w niebo podniósł; a jako innych uczył, tak sam żył, iż mu nikt rzec nie mógł : przyjacielu, zlecz sam pierwej siebie. W tem tylko nieszczęśliwy był, iż czujność około owiec swych wielką mając, mało im pomagał, bo na zlą i zepsowaną role traiił. Ludzie nieukarani w zbytki się wielkie i rozpustę cielesną wdawali: brać bowiem wiele żon, powinną krew' mazać, niewolników

Na te słowa rozmyślać się począł a — pilnie oko na dobrą radę mając — rychło przyzwolił, aby się doskonałości żywota chrześciańskiego chwycił a Chrystusowej filozofii uczniem jeszcze został. I tam mając doskonałych cnót mistrza Nilusa, Greczyna, do jego nóg upadł, podając sie w posłuszeństwo jego. Nie odrzucił go Nilus, lecz mu tak poradził: Jam Greczyn, mniejszą pomoc dla nieumiejętności języka dać ci mogę; idź do Rzymu do Łacinników a opatowi Leonowi powiedz, iżem cię jako nowego żołnierza Chrystusowego do niego odesłał. Tak uczynił święty Wojciech, w Rzymie u świętego Bonifacyusza

I tak, co dalej, lepiej postępując, założył w sobie fundament dobrej pokory, na którym inne cnoty szczęśliwie postawił i stał się domem i budowaniem bożem. Modlitwom, czytaniu i bogomyślności tem lepiej służył, im Większą na to czasu i miejsca wolność od świata ułacniony nalazł. Szemrania z ust jego nikt nie słyszał a na fukanie starszego cierpliwości i niskiej pokory zażywał. Wesoło i ochotnie posłuszeństwo ku starszym wypełniał wiedząc o tom, iż to jest pierwsza cnota ludzi świętobliwych, do nieba idących. Przez pięć lat tam będąc wszystkim sie wdzięcznością obyczajów swych barzo podobał, wiele innych w cnotach i doskonałości przechodząc. Jeżeli który zazdrości; zdjęty oko na niego nieżyczliwe obrócił, umiał go rychło pokorą ubłagać i ująć. Tak idąc z cnoty w cnotę stał się pięknem mieszkaniem i kościołem Chrystusowym.

Po długim czasie stęsknili się. Czechowie i Prażanie bez swego biskupa i wyprawili dwóch po niego, Pappata i Chrystyana mnicha wymownego, którzy wziąwszy list od arcybiskupa moguńskiego, do papieża jechali prosząc, aby biskupa ich posłał do trzody swojej i owiec, lepszą odtąd poprawę i posłuszeństwo pasterzowi swemu obiecując. I chociaż Wojciech święty miły był papieżowi i nię chciał go z Rzymu wysyłać, wszakże dla ludzkiego zbawienia wrócić mu się na biskupstwo kazał, do czego też i opat jego posłuszeństwem przymusił—którem wolę swoją przełamawszy, pojechał z onemi posłami. Lecz, skoro do jednego miasta czeskiego przybył, ujrzał, iż ludzie w dzień święty kupiectwem się bawią, zkąd frasować się począł, mówiąc: takąścio poprawę obiecali? Zaczął tedy dobry pasterz z wielkiem staraniem naprawować obyczaje owiec swoich żadnej pracy nie żałując, owszem więcej czyniąc, niżeli pierwej ; nic to jednak złym ludziom nie pomagało. Trwał przecie w swojem przedsięwzięciu Wojciech święty i nieprzestawał upominać   i karać wykraczających, aż mu z takiej przyczyny wątpić o ich poprawie przyszło: Zgrzeszyła jedna zacna białagłowa z krewkości niewieściej małżonkowi wiary nie dochowując i jawnie w grzech wpadając. Dowiedziawszy się o tem mąż na gardło ją pojmać chciał a ona do kościoła uciekła. Nie kazał jej wydawać Wojciech święty' za przywilejami kościelnemi, gdyż się do ołtarza i pokuty świętej udała, aby od śmiercii srogiego gniewu męża swego wolną była. Ale on, zmówiwszy się z innemi i ludzi wielu godnych nazbierawszy, kościół gwałtem z nimi otworzył, prawo i majestat kościclny zgwałcił ; i wziąwszy niewiastę a wywlókłszy z kościoła wszyscy z nim przytomni zaraz rozsiekali. Obruszyła ta rzecz barzo świętego Wojciecha i, gdy codzień większych grzechów przyczyniali a za stare nie pokutowali, umyślił ich drugi raz porzucić, czego zwierzył się swemu towarzyszowi Pappatowi mówiąc do niego: albo ze mną idź, albo mię więcej nie ujrzysz.

I puścił się do Węgier, gdzie mu się dobra droga do szczepienia chrześciańskiej wiary otworzyła. Bo książę węgierskie Gejsa i z żoną przychylnym się wierze świętej pokazował i syna swego Stefana do chrztu, albo jako drudzy piszą, do bierzmowania świętemu Wojciechowi ofiarował. Tam nieco wiary i znajomości o Bogu, przez rok i z górą z niemi mieszkając, w serca one pogańskie wsiawszy i Chrystusa im opowiedziawszy — gdy do zupełnego ufundowania wiary jeszczo pogody nie widział, znowu się do Rzymu do klasztoru swego do Benedyktynów wrócił. Gdzie, oną miłą bogomyślnością, świętemi rozmowami i przykładana doskonałych cnót świętobliwych zakonników ochłodzony, rozumiał, iż do raju ziemskiego powrócił. Był za żywota cudami boskiemi obdarzony. Raz niosąc w glinianem naczyniu dla braci wino obalił się [wywrócił ] ; słyszeli wszyscy, iż się garniec zgruchotał, ale, gdy oglądając cały i nienaruszony ujrzeli, cud wielki poznali. Córkę jednemu, na oczy chorującą, kładzieniem ręku zleczył.Drugi z choroby żadnego chleba jeść nie mógł;Wojciech święty przeżegnany chleb gdy jemu podał,wnetże stracony apetyt do chleba choremu się wrócił. Astcryzyusz, kleryk jego, z gniewem i łajaniem od niego iść precz chciał; ale, skoro wyjechał, tak błądził w drodze, iż się do świętego Wojciecha wrócić musiał. Serca na ludzką nędze był barzo miłosiernego; jałmużną i czem mógł każdego opatrował. Raz wdowa jedna uboga, gdy gdzieś był przed miasto wyjechał, zawołała na niego sukni prosząc; powiedział: jutro przyjdziesz, tu nic z sobą nie mam.       A rozmyśliwszy się zawołać jej kazał mówiąc: kto wie, czy będę do jutra żył? niech jej dziś dobrze uczynię, abym ja na sąd u Boga nie zasłużył a ona mizeryi nie ucierpiała. I zdjąwszy suknię z siebie dał jej zostawując nam przykład, abyśmy dobrych uczynków nie omieszkiwali, gdyż nie wiemy, co jutro nas potka.

Gdy Otto trzeci cesarz w Rzymie od papieża koronowany był, arcybiskup moguński pisał znowu do papieża, aby do owiec biskupa świętego "Wojciecha z Rzymu posłał. Długo się wymawiał o pożytku swych owiec wątpiąc a bojąc się utraty swojej bogomyślności ; wszakże iż nadzieje miał, że go męczeńska korona potkać miała, dla tej samej ochotnie się znowu wrócił. Wyjechał z cesarzem i puścił się przez Francyę chcąc świętych ciała nawiedzić: w Turonie świętego Marcina, w Paryżu świętego Dyonizyusza Areopagity, w Floryaku i na innych miejscach, gdziekolwiek wiedział o którym świętym a na onej drodze mógł temu dosyć uczynić. Wszystkich tedy tych świętych pokornie czcząc, przyczyny ich za sobą prosił. Gdy przy cesarzu kilka dni zostawał tak był wdzięcznym u niego człowiekiem, iż mu i sypiać w swym pokoju kazał. Pore i czas upatrzywszy dworzan jego upominać nie zaniechał, aby się w świecie nie kochali a za krótką uciechę wiecznego wesela nie tracili. Przybliżając się do Czech nie chciał prosto na swe biskupstwo jechać, ale sie udał do Polski, do książecia polskiego Bolesława Chrobrego, który najpierwej koroną królewską Polskę ozdobił, ten go książę już przedtem znał i wielce miłował. Przyjęty jest z wielką czcią od Bolesława jako człowiek święty i ztamtąd wysłał do Prażan i do Czech posłów swych pytając się, jeżeliby go za biskupa  i pasterza swego znać i przyjąć a poprawić się chcieli. A oni—iż byli w niejakiej wojnie, czterech braci rodzonych świętego Wojciecha zabili i ztąd sie bali, aby się nie mścił krwi braci swoich— leżąc tedy w złych obyczajach a starych grzechach wskazali do niego, aby sie do nich nie ukazował, bo tego żadną miarą, widzieć ani mieć za pasterza nie chcieli, który ich już kilkakroć odbiegał (a na przyczyny, dla których to czynił, nie pamiętali.) Z onej odpowiedzi był wesoły święty Wojciech, iż go Pan Bóg sam od onych złych i zapamiętałych ludzi uwolnił. O czem do arcybiskupa moguńskiego i do papieża pisał oznajmując, jako go próżno trudzili do tych ludzi upornych i nieukaranych, którzy go ani znać za pasterza, ani przyjąć nie chcą. Dopiero Bolesław (książę polskie) papieża prosić począł, aby mu go za arcybiskupa do Gniezna dał — wtenczas, gdy stolica po Robercie pierwszym arcybiskupie wakowała. Tam, w tem głównem mieście, jako pasterz najwyższy całej Polski, Polaków, nowych chrześcian, w wierze świętej posilał zbawienną im drogę ukazując i ojcem ich w Bogu tu na ziemi — i w niebie patronem zostając; których i pieśni onej: Bogarodzica nauczył.

Potem — słysząc iż w Prusach byli zatwardziali poganie i możni, którzy królów polskich wielkiemi i trudnemi wojnami turbowali; ludzkiego zbawienia i chwały Chrystusowej rozmnożenia pragnąc — Bolesława prosił, aby go do Prus wodą na nawrócenie pogaństwa do wiary Chrystusowej wyprawił. Chociaż mu żal było barzo z ziemi swej tak drogi skarb wypuszczać; wszakże, widząc tak wielkie i pilne około dusz ludzkich staranie, uczynił to : wyprawił go wodą, dobrze szkuty opatrzywszy. Dwuch z sobą w towarzystwo wziął kapłanów Wojciech, świętego Gaudencyusza i drugiego na te drogę—już z tym umysłem jadąc, iż abo one pogany nawrócić, abo też mężną, której dawno pragnął, śmierć za Chrystusa podjąć miał.

O nienasycone miłości bożej serce! czy małoś już prac dla Chrystusa był podjął? kto cię, z Polski wygania? izali niewdzięczność jaka, abo niekarność owiec twoich? Nic takiego: jedno uprzejma miłość ku Chrystusowi, którąś chciał na pozyskaniu dusz ludzkich i na twej krwi rozlaniu pokazać. Wysiadł Wojciech święty z towarzyszami na jeden wysep, który Wisła w Prusach czyni i tam się modląc, gdy sobie szczęśliwego weścia na posługę pańską prosili, Prusacy ich niektórzy postrzegli i — cicho się do nich przewiózłszy — ujrzeli ludzie dziwne, niewidane: w odzieniu mniskiem, ale jako owieczki pokorne, i umyślili ich pojmać. Tedy jeden z nich, najgorszy, cicho idąc do świętego Wojciecha, który, wtenczas psałterz mówiąc, drogę swoje Panu Bogu polecał, okrutnie go wiosłem z tyłu między łopatki uderzył.Padł o ziemię, święty Wojciech a oni wołali: Co tu czynicie? uciekajcie ztąd, bo was pozabijamy i pomęczymy prędko. A święty Wojciech, on wielki ból cierpiąc, dziękował Panu Bogu w sercu swem mówiąc: Choćbym więcej w tej tu ziemi nie zyskał i na tym jednym wielkim upominku rany tej i cierpienia dla pana mego Jezusa ukrzyżowanego przestanę. Lecz poczekaj mężu święty! uczci cię Pan Bóg większemi łaski swej w męczeństwie darami.Wyniść przecie z onej pruskiej ziemi nie chciał, ale szedł do jednego miasta, gdzie był zjazd ludzi wielki na jarmark; obstąpili ich poganie oni srodzy pytając się: jacyście ludzie i czego chcecie? A święty Wojciech odpowiedział:idziemy z Polski niosąc wam zbawienie wasze; sługam jest Boga żywego, co stworzył niebo i ziemię i wszystko, co jest na nich; poznajcie Pana Boga jednego a wybawicie dusze wasze z mocy piekielnej i czartowskiej ; wierzcie w Jezusa, który świat odkupił a chrzcijcie się na odpuszczenie grzechów waszych. Takie i inne ewangielii świętej słowa, gdy — chodząc po wsiach i miastach— rozsiewał, Prusacy śmiali się a— słuchać niechcąc — kazali im z ziemi wyniść rozkazując pod utratą gardła i majętności, aby ich nikt do gospody nie przyjmował. Poszli wzgardzeni z miasta w pole, a idąc mówił święty Wojciech: podobno się tym ubiorem naszym brzydzą, zaczem odmienić nam te mniskie szaty a wdziać kleryckie trzeba; zapuśćmy i brody, a tymczasem idźmy do Litwy—Potem się z lepszem szczęściem wrócimy, abo tu gdzie wyrabiajmy chleba u jakiego wieśniaka: możem abo tu ich zbawieniu co pomódz, abo też koronę męczeńską odebrać.

I puszczając się ku Litwie, w polu mszę świętą odprawiwszy a trochę się chlebem posiliwszy, w drogęswoje poszli; a, gdy czas nocny na odpocznicnie przychodził,położyli się w polu i spali, Panu Bogu drogę                i zdrowieswoje polecając. Nazajutrz zaś msze świętą rano w polu mieli. Prusacy z poduszczenia najwyższego swego kapłana, którego Krywe zwali, żałowali, iż świętego Wojciecha zdrowo puścili, i goniąc z gniewem należli ich niedaleko miasta Romowe zwanego: na onejże służbie bożej. Tam, wnet porwawszy świętego Wojciecha, siedem włóczni w nim utopili i rozsiekawszy na drzewie zawiesili roku pańskiego 997. Tak ten wielki święty oddał ofiarę swoje Bogu swemu a męczeńskiej korony, której długo w rozlaniu krwi swojej dla Chrystusa, Boga swego, pragnął, uczestnikiem się stał. Towarzysze jego obadwa pojmani są od onych okrutników — a ciało, trzy dni tak leżąc rozsiekane, straż od jednego orła miało, a z się jeden zmiłował i ono pogrzebł. Gdy się o tem dowiedział Bolesław, książę polskie, bardzo wielką żałością zdjęty posłał zacnych posłów do Prus o ciało świętego Wojciecha prosząc. A oni—widząc, iż się tak pilnie o niem król pyta i stara — chlubili się z tego mówiąc: bogaśmy polskiego zabili i nie damy go inaczej, aż nam tak wiele srebra przywieść król każe, jako ciało samo zaważy. Odważył się na tak wielką utratę pan on pobożny wiedząc, jako mu Pan Bóg w wielkich a sławnych zwycięstwach za przyczyną tego świętego szczęścił; nad wszystkie skarby najdrożej sobie członki, w których duch święty przemieszkiwał i łaska boska przebywała, poczytając zebrał wielką kupę srebra i posłał do Prus. Ale Pan Bóg nabożeństwo i chęć pobożną Bolesławową cudem wielkim uczcił i swego męczenika za sługę wsławił: bo ciało ono tak się lekkie na wagach stało, iż barzo mało srebra ważyło. Z wielką czcią, radością, tryumfem i pokorą król z kapłanami       i ludem swym ciało ono pierwej do Trzemeszna, potem do Gniezna prowadził ; gdzie cudami wielkiemi słynie po dziś dzień — korony polskiej wielkim obrońcą i patronem zostając — przed sędzią i Bogiem naszym Jezusem, którego z Ojcem i z Duchem Świętym moc, sława i panowanie na wieki. Amen.

Kiedy Szymon jeszcze był małym pacholęciem, już wtedy objawiał z swego serca piękne nadzieje cnotliwego młodzieńca; albowiem wszyscy podziwiali w nim rzadką skromność obyczajów, nad wiek dziecięcy roztropność w mowie, właśnie jakby już dojrzałym był mężem. Unikał on płochych zabaw z lekkomyślnymi dziećmi; a kiedy te fraszkami zabawiały się, on natomiast szedł do bliskiego kościoła, i tu szczególnym ku Najświętszej Bogarodzicy nabożeństwem, w gorącej modlitwie niepojętą rozkoszą poił swą duszę. Rodzice widząc w Szymonie chęć i skłonność do nauki, posyłali go w rodzinnym miasteczku Lipnicy, do początkowej szkoły, dla czerpania pierwszych zasad wiary św. i aby się nauczył czytać, pisać i liczyć. Pochopny do nauki Szymon, a do tego bystrym pojęciem od Boga obdarzony, przewyższał w naukach swych współuczniów, tak chwalebnie, że nie było pomiędzy nimi pilniejszego nad Szymona; a kiedy drudzy uczniowie w chwilach wolnych od nauki czas na zabawach spędzali, on korzystnie używając czasu, czytał, pisał, a potem uklęknąwszy gorąco się modlił. Rzadka młodego Szymona pilność, którą w szkole początkowej objawiał, wznieciła w jego rodzicach silne pragnienie wysłania go do Krakowa, na wyższe nauki, umysł człowieka zdobiące. Założono niedawno w Krakowie liceum, którego sława z nauk gruntownie wykładanych przez mistrzów uczonych wszędzie nabierała rozgłosu. Do tej zatem szkoły wysłany Szymon, ochoczo i szczerze, ucząc się w gronie podobnych sobie towarzyszów, szczególniej Jana Kantego i Stanisława Kazimierczyka, przewyższał    w naukach drugich współuczniów, a nawykły w domu do modlitwy, i przy szkolnej pracy nią się ukrzepiał. Z chlubą zatem przechodząc przez wszystkie wówczas dla młodzieży przepisane filozoficzne i teologiczne przedmioty, zjednał dla siebie u mistrzów tej szkoły miłość i pochwałę. A ukończywszy wszystkie umiejętności, na ścisłym popisie, z uzbieranych korzystnie w tej Wszechnicy nauk, ozdobiony został doktorskim stopniem. Właśnie podówczas przybył do Krakowa przez króla Kazimierza Jagiellończyka wezwany, Jan z Kapistranu, który spólną z Bernardynem seneńskim gorliwością zagrzany, pracował około przywrócenia pierwszej świetności zakonu Franciszka św. Ten słynny z gorliwych kazań misjonarz z wielką radością od obywateli krakowskich przyjęty, z wyższego miejsca, na rynku krakowskim podniesionego, z zapałem i wielką korzyścią dla ludu mówiąc, każdy niemal dom w Krakowie napełniał swą nauką i sławą. Miał on przy swym boku jednego ucznia z Wszechnicy Jagiellońskiej; ten donośnym głosem gorliwe jego mowy z łacińskiego języka tłumaczył     i zgromadzonemu ludowi ogłaszał. Gromadnie zatem na jego kazania schodziła się nie tylko krakowska powszechność, ale też z odległych okolic, a każdy ze skruszonym sercem do domu odchodził. A jako w Niemczech i Czechach, takoż i w Krakowie cisnęły się do Kapistrana różnego stanu i wieku osoby, porzucając pijaństwo, gry i zabawy, u stóp jego składały ciężar swych występków.

Prócz tego ognista Kapistrana wymowa obudziła w szkolnej młodzieży wrzącą miłość ku Bogu tak skutecznie, że od razu sto trzydziestu młodzieńców z akademii krakowskiej objawiło swe powołanie do tego zakonu.Jakoż z tymi współzawodnikami do zgromadzenia oo. Bernardynów, zapisał się i Szymon, pięknie w naukach wykształcony młodzieniec. Jego zatem pobożność i życie cnotliwe, utwierdziły w tym powołaniu drugich uczniów, biorących z nim razem nauki w szkole krakowskiej. Czym prędzej stawiano na Stradomiu przy Krakowie klasztor dla obserwantów, u nas Bernardynami zwanych; tu Szymon obleczony w habit zakonny, a wysoko ceniąc prawdziwe swe do stanu duchownego powołanie, uświęcał je nowym życia sposobem i gorącą modlitwą. Rozważył on od razu, że mu żadnej nie uczyni korzyści uchylenie się od zamieci znikomego świata, jeśli duszy swej nie zwiąże ze ścisłym dopełnianiem ustaw zakonnych, i nie ustali jej na wyższym stopniu pobożności i cnoty. Według używanego w klasztorach zwyczaju, są niektóre godziny na rozmyślanie tajemnic Bożych przeznaczone. Szymon w tych błogich chwilach myślą nad poziom wzniesiony, rozważając rzeczy niebieskie, duchowną poił się rozkoszą; a ile mu czasu zbywało od klasztornych zatrudnień, ten cały obracał na czytanie ksiąg pożytecznych. Skoro zadzwoniono na pacierze, żaden z braci nie wyprzedził go do chóru, ani też później z niego nie wyszedł. A kiedy ci sennego w nocy używali spoczynku, on wtedy albo w kościele, albo też w swej celi, która dla niego miłym była mieszkaniem, w poufnej modlitwie z Bogiem rozmawiał; a potem bardzo krótkim snem pokrzepiał swe ciało. Ku Najświętszej Bogarodzicy szczególniej był nabożnym, i nie tylko zwykłe na Jej uczczenie officium odprawiał, ale też i koronkę odmawiał i posty w każdym Jej przedświęciu, albo sam sobie naznaczał, albo już wyznaczone, ściśle wypełniał. W dniach Jej uroczystości poświęconych, idąc śladem św. Antoniego egipskiego, co w niedzielę zmartwychwstania Pańskiego wdziewał na siebie tkankę z liści palmowych, którą miał po św. Pawle pierwszym pustelniku, Szymon jako istny naślednik św. Franciszka swego patriarchy, dla powiększenia czci Najświętszej Panny, wkładał na swe ciało ostrą włosiennicę. Że ta Szymona pobożność miłą była dla Bogarodzicy, Ona sama upewniła go o tym, ukazawszy mu się kilka razy we śnie w widocznej postaci, obdarzyła jego serce nadprzyrodzoną pociechą, a ten objaw Maryi poświadcza stałe podanie oo. Bernardynów stradomskiego klasztoru i obrazy przy jego ołtarzu zawieszone. Lecz, aby Szymon zajaśniał cnotą prawdziwej pobożności, od razu położył w sercu swym posłuszeństwa, pokory i nieskażonej czystości niewzruszoną podstawę, aby na niej osadził świątobliwe życie zakonne, którego by ani burza pokus zachwiać, ani rozetlała żądza zniweczyć nie mogła. Niezawodna to prawda, że cnota pokory i posłuszeństwa, rzeczywiście uświęca duszę człowieka; że pokora czyni nas miłymi przed obliczem Bożym. Zbawiciel podając rodzajowi ludzkiemu Boską naukę, widział, że szkodliwa pychy przywara, miesza się częstokroć do życia nawet cnotliwego człowieka i budzi w nim tę naganną zarozumiałość, iż rzecze: oto nie jestem takim, jakimi są drudzy ludzie; nakazał zatem uczniom swoim, by mówili, gdy wszystkiego dopełnią: "Nieużytecznymi sługami jesteśmy". Tę więc Chrystusa naukę, Szymon chowając w tajni swego serca, nie poczytał sobie za własną zasługę tego, co z daru Bożego czynił, ale w każdej pobożnej sprawie wielbił najwyższą Opatrzność; a tak, wszelką ludzką pochwałę uważał za dym na chwilę się kłębiący, który razi oko człowieka, w powietrzu się rozprasza i niknie. Głęboką pokorą wiedziony ten istny naślednik Franciszka św., z wielką radością pełnił najpospolitsze posługi klasztorne, a służąc wiernie i pobożnie Zbawicielowi w dopełnianiu przepisów zakonnych, godzien był, aby go wyniesiono na przełożeństwo klasztoru; wszakże z pokory unikał wszelkiego urzędu w zakonie. A lubo sprawował obowiązki komisarza prowincji, to jednak pod posłuszeństwem do tego zajęcia skłonić go musiano. Żadnego też urzędu nie przyjął w klasztorze, tylko z posłuszeństwa i dla dobra zakonu. Prawdziwą zaletę daje Szymonowi ojciec Sokolnicki, jego następca w kaznodziejstwie, iż jeśli musiał niekiedy być z posłuszeństwa przełożonym, to nigdy i w niczym nie zboczył od przepisów ścisłej sprawiedliwości, ale zawsze z głęboką rozwagą, w duchu ojcowskiej wyrozumiałości, zbaczających braci swych upominał     i karcił; a tych, co pobożnym jaśnieli życiem w zakonie, aby wrzące miłością ku Bogu umysły ich nie stygły, on ujmującą dobrocią przytulał do swego serca, i do pobożności im przywodził, a w przestrzeganiu ustaw zakonnych utwierdzał.

Pisze dalej Sokolnicki: "Gdy Szymon był już bliski zgonu, rzekł z głębokiej pokory do brata usługującego mu w ostatniej chorobie, aby po śmierci ciało jego pochowano przed progiem kościelnym, że jako za życia uznawał się lichym prochem względem drugich ludzi, tak też aby po zgonie stał się dla nich podnóżem". Wszakże według nauki Zbawiciela: "kto się uniża, będzie wywyższony", tak więc Kościół Boży wyniósł pobożne życie Szymona nieskończenie wyżej nad przelotną sławę światową.

Jak bowiem kwiat rozwinięty w swej pełni, zdobi swą krzewinę, i oko widza pięknością swą zajmuje, tak też i Szymon, piękną nieskażonej czystości lilią ozdobił całe pasmo swego żywota, wątkiem cnoty i pobożności przeplatane. Postawił on u oczu swych na straży przezorną skromność strzegącą ich spojrzenia, by po zawodnych i znikomych przedmiotach nie błądziły; a w szkole roztropności wyuczony, dobrze wiedział, że oczom naszym zawierzać nie możem, że piękne ciał postacie znęcą ku sobie zmysły nasze, jeśli ich skromnością nie powściągniemy. Dlatego on przezornie strzegł swego serca, aby się do niego żadna postać przedmiotów, drzwiami zmysłów nie wemknęła, która by jego niewinność skazić mogła. Skreślimy tu jeden wypadek, a ten jego ostrożność wyświeci. Naganna ciekawość, wszystkim prawie niewiastom towarzysząca przywara, owładnęła jedną panią znakomitego urodzenia i pięknych obyczajów, pragnącą z bliska widzieć Szymona, i w poufnej z nim rozmowie zasięgnąć wiadomości o sposobie jego żywota, o którym z głośnej sławy i jego kazań tylko słyszała. Przyszła ona do furty stradomskiego klasztoru ojców Bernardynów w towarzystwie sług swoich, i prosiła go przez brata od furty do krótkiej z nią rozmowy, oraz aby jej spowiedzi wysłuchał. Szymon uwiadomiony odpowiedział: że on nie zwykł ukazywać się niewiastom, ani też łączyć obowiązku kaznodziei, który wtedy sprawował, z obowiązkiem spowiednika; ale naiwna ta pani usilniej niż przedtem prosiła, by koniecznie przyszedł do furty. Uczynił to Szymon, wszakże widzieć się nie dozwolił. Skoro się zbliżył ku furcie, kazał oponą zasłonić wchód do klasztoru, aby tylko głos rozmowy z jednej i drugiej strony słyszano. Tym więc sposobem ten bogomodlec przygasił wrzące ciekawością niewiasty pragnienie; i od tego czasu ta pani jeszcze wyżej ceniła cnotę i pobożność Szymona. Piękna to i zbawienna przestroga dla niewiast, naganną ciekawością ujętych.

Jak bowiem, według zdania lekarzy, od słodkich potraw słabnie żołądek, który potem przykrymi lekarstwy ukrzepianym być musi, tak niemniej duszę rozkoszą świata zwątloną strapieniem leczyć przystoi, jak mówi Augustyn święty: że Bóg jest duszy lekarzem, a strapienie dla niej lekarstwem. Dlatego to świętobliwi mężowie, usunąwszy się od znikomych rozkoszy świata, na poskramianie żądzy ciała a wzmocnienie swej duszy, ćwiczyli się w ścisłości żywota. Mieli oni na uwadze jasną tę prawdę, że żołnierz długim pokojem gnuśnieje, a w obozie nabiera męstwa do boju; tak też do duchownej walki bojak wpisany, jeśli pokutą nie zahartuje swej duszy, w potyczce z nieprzyjacielem niezawodnie polegnie. Nie możemy dowierzać tlejącej się żądzy w ciele naszym, ale ją na krótkiej wodzy trzymać należy; a chociaż ona na chwilę zdaje się być uśmierzoną, to przecież burzą namiętności rozdmuchniona, gwałtownym pożarem owionie serce człowieka i ku upadkowi je skłoni. Wiedział Szymon o tym niebezpieczeństwie, które moralnemu życiu człowieka w każdej chwili zagraża, chował zatem w pamięci przestrogę Augustyna świętego, że nie tylko ludzie świętobliwi często upadają, ale też i owe w Kościele Bożym jaśniejące pochodnie, owi wodzowie trzody Chrystusowej, bo im sobie więcej ufają, tym też niekiedy cięższym legną powałem. Tą zatem Augustyna nauką przestrzeżony Szymon, chłostał dyscypliną swe ciało, przepasał biodra swe kolczystym paskiem żelaznym, nie dozwalając rozżarzać się w nim podniecie rozkoszy, ścisłym stłumiał je postem, a biczował się tak długo, aż siedm psalmów pokutnych odmówił, ofiarując Bogu to umartwienie ciała swego za grzechy bliźnich swoich. A kiedy bracia zakonni prosili go, aby się miarkował w dręczeniu ciała, które martwił nieustannie, on wskazawszy na grób, powiedział im: tu ono odpocznie, ale teraz zgromadzać ma zasługi dla osiągnienia nagrody w niebiesiech. Ten rodzaj udręczeń, którymi Szymon stłumiał żądzę ciała swojego, pewnie podziwiać będą ludzie ściśle ze światem sprzężeni. A na większą jeszcze uwagę zasługuje szykowne urządzenie i utrzymywanie wszystkich skłonności i poruszeń jego umysłu, które ciągłego nad sobą wymagają czuwania. W każdej sprawie widziano umysł jego zawsze spokojny i umiarkowany, nigdy też ani gniew, ani nienawiść, ani groza nie zamgliły jego oblicza. Kiedy widział, iż rzeczy w klasztorze idą po jego pobożnej myśli, wtedy radość malowała się na jego twarzy, a w przykrych wypadkach cierpliwość mu towarzyszyła.

Lecz mimo tych pięknych wzorów cnotliwego życia, którymi ten sługa Boży zakonnej swej przodkował braci, to jest: mimo wrzącej ku nim miłości, gorliwego opowiadania słowa Bożego, mimo roztropnego i ojcowskiego karcenia zbaczających od reguły zakonnej, nieprzyjaciel zbawienia ludzkiego budził w ich sercach nienawiść ku niemu, i lekceważenie pobożnych czynów jego. Jakoż niektórzy cofający się od ścisłości zakonnej, jak raki od światła, wypaczali świętobliwe jego obyczaje, postem wychudzoną twarz jego, za próżność poczytali częste biczowanie; głęboką a prawdziwą pokorę obłudą, gorliwe i treściwe jego kazania chełpliwością zwali. I tak, kiedy kazywał z mównicy, miał zwyczaj w końcu kazania trzykroć wzywać imienia Jezusowego, i do tego wzywania lud zachęcał. Zaniesiono na niego do władzy diecezjalnej skargę, że nowość wprowadza w naukach swych; wezwany dla wyjaśnienia swego zwyczaju, pokornie prosił o przebaczenie. Powiedziano mu, że pobożne jego życie znane jest władzy duchownej, ale w kazaniach wprowadza nowość przeciwną zwyczajowi, polecając ludowi trzechkrotne wzywanie imienia Jezusowego, a to może dać powód do rozdzielania zdań w Kościele Bożym. Usłyszawszy to Szymon, bez namysłu odpowiedział: "O dobry Jezu, o Jezu, o słodki Jezu! czym się dzieje, że prawowierni zaczynają się sromać świętego imienia Twojego, które jest słodsze nad wszystko; czemu zakazują wzywać tego, co w Piśmie św. otworem stoi?: Że «każdy, ktobykolwiek wzywał imienia Pańskiego, zbawion będzie» (1). Wszakże kazano św. Pawłowi apostołowi nosić to imię przed narody i królmi i syny izraelskimi (2). Imię to, które jest nad wszelkie imię, św. Jan Ewangelista więcej niż dwieście razy wymienił. Niechaj świat gniewa się na mnie, powiem, co Bernard św. napisał: «Suchym będzie pokarm dla duszy, jeśli tym imieniem nie będzie pokraszony... Jezus jest słodyczą w uściech, śpiewem w uszach, melodią w sercu»". Wszyscy z podziwem patrzyli na twarz jego, jako na anioła stojącego przed sądem. Odszedł Szymon z wielką pochwałą, za gorliwe i pobożne ogłaszanie słowa Bożego; nie obraziła go ta na niego zaniesiona skarga, ani się chlubił z owej pochwały.

Jak bowiem miłośnicy świata znikomą jego szczęśliwością nigdy nasycić nie mogą serca swojego, ale im zawsze na czymś schodzi w tym życiu, tak równie miłośnicy Boga gorliwi o powiększenie chwały Jego na ziemi, niezaspokojeni swą pobożnością, do której przywykli, pragną wznieść się do najwyższego jej szczytu. Zawrzało więc serce Szymona silnym pragnieniem dalekiej pielgrzymki dla zwiedzenia grobu Zbawiciela i miejsc świętych w Jeruzalem. Nie zrażały go od zamierzonej podróży ani wynędzniałe postem i umartwieniem ciało jego, ani niebezpieczeństwa w niej i niewczasy; ale obrawszy sobie podobnego w pobożności towarzysza, błogosławionego ojca Tyburcjusza Szrodana, z wielką radością puścił się z nim w podróż do Ziemi świętej. Pierwej nim Szymon wyszedł z Krakowa, nauczył się reguły Franciszka św., dla odmawiania jej z pamięci, jeśliby mu pisaną wyznawcy islamizmu odebrali. W drodze zwiedził groby świętych Apostołów w Rzymie, a uzyskawszy od Ojca Świętego błogosławieństwo, idąc do Palestyny z socjuszem, podróż pieszo o wyżebranym chlebie odprawiał. Trzymał się on nauki Zbawiciela, wysyłającego apostołów bez torby, w jednej sukni i bez obuwia. Jak ciężką obelgą obrzucali niewierni tych dwóch pątników, opowiadających im ukrzyżowanego Chrystusa, a o jałmużnę proszących, pojmie każdy, kto zna twarde serce nieprzyjaciół krzyża świętego. Tak idąc, skracali sobie drogę śpiewaniem psalmów Dawidowych: "Błogosławmy króla niebios, który umacnia nogi nasze, jako jeleni, aż nas wywiedzie na wyniosłe miejsce. O! rychłoż przyjdziemy i pokłonim się na miejscu, na którym stały nogi Jego". Po rozmaitych w drodze przygodach, znojem zalani, przyszli na upragnioną ziemię świętą: którą pobłogosławił Pan; a oddawszy pokłon na miejscu narodzenia Jezusa w Betleem, potem udali się do Jeruzalem na miejsce Jego ukrzyżowania. Tu serce Szymona zawrzało gorącą miłością ku Zbawcy ludzkiego rodzaju, w rozważaniu tajemnic Bożych; w betleemskiej stajence stanął mu na myśli Zbawiciel w żłóbku między bydlętami złożony; w Jeruzalem przelewający krew najświętszą za grzechy świata całego. A lubo Szymon w ciągu życia swojego często rozważał nieocenioną tajemnicę okrutnej męki i śmierci Chrystusa, te jednak miejsca święte swą obecnością żywszymi kolorami malowały jej obraz na pobożnym jego umyśle, i od tej chwili już nie żył dla siebie, ale dla ukrzyżowanego Chrystusa. Odtąd każda jego rozmowa i nauka budziła w jego słuchaczu pamięć gorzkiej męki i śmierci Zbawiciela.

Kiedy go w Palestynie zawiodło gorące pragnienie męczeństwa za wiarę świętą, z rozporządzenia Bożego wrócił szczęśliwie na ziemię ojczystą. Z wielkiej radości przywitali go w Krakowie szczerzy jego przyjaciele, którzy z nim jednym ogniwem cnoty i pobożności byli złączeni. W prawdziwie szczęśliwym piętnastym stuleciu, prawowierny nasz Kraków liczył nie mały poczet cnotliwych i bogobojnych osób, między którymi szczególniej jaśnieli pobożnością: św. Jan Kanty, doktor teologii i profesor przy Jagiellońskiej Wszechnicy, mąż świątobliwego żywota i nieskażonej niewinności, za którego przyczyną Bóg wszechmocny kilku zmarłych do życia przywołał; świątobliwy Świętosław, mansjonarz przy kościele Panny Maryi przy rynku krakowskim, łaską nadprzyrodzonych objawień od Boga zaszczycony, którego ciągle milczącym zwano; błogosławiony Michał Gedrojc, zakonu Najświętszej Panny Maryi de Metri, przy kościele św. Marka w Krakowie licznymi cudy słynący; błogosławiony Stanisław Kazimierczyk, kanonik zakonu św. Augustyna przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu, za którego gorącą modlitwą wielu chorych zdrowie, a w strapieniu i przygodach zbawienną pociechę i ratunek odebrało; błogosławiony Izajasz Boner, zakonu pustelników św. Augustyna, nauką i cudami za życia i po zgonie sławny. Z tymi miłośnikami Boga Szymon po swym z Syrii powrocie słodko i często przez dni kilka rozmawiał, a tą rozmową jeden drugiego w pobożności ukrzepiał. Dla każdego z braci swych był uprzejmym i wyrozumiałym, a nawet nieprzychylnych szczególną dobrocią do serca swego przytulał i do spólnej miłości zachęcał; dla siebie tylko był ścisłym w wykonaniu zakonnych przepisów, jako istny naślednik Franciszka świętego. Uboga i wytarta suknia jego, niezbyt ostra ale chędoga, dla pokrycia pod nią włosiennicy, po jego zgonie była w stradomskim klasztorze wysoko ceniona i wielce pomocna dla ludu chorującego. Szymon bardzo kochał samotność w swej celi, w niej on ukrzepiał siły duszy i ciała do kazań, przez które wywodził wielką liczbę słuchaczów z zastarzałego nałogu grzechowego skażenia, naprowadzając ich na drogę prawą. Bardzo też wielu młodzieńców słowem Bożym, jego usty gorliwie głoszonym zagrzanych, przyjmowało habit zakonny; drugich zamorem grzechowym skrzepłe serca do prawdziwej skruchy za występki rozbudził i pobożnym życia swego przykładem do czynienia ostrej pokuty nakłonił. Ojcowie Bernardyni stradomscy zachowują do dnia dzisiejszego w swej bibliotece rękopis jego kazań, w których ognista i treściwa jego wymowa czytających je żywo zajmuje i porusza.

Niezawodna to i jasno dowiedziona prawda, że nauka żywym głosem udzielona, budzi w sercu słuchacza uśpioną pobożność i wiarę; ale piękne wzory cnoty i świętobliwości, do czynu rzeczywiście nawodzą i skłaniają. Jakoż, kiedy Szymon sprawował w klasztorze stradomskim obowiązki mistrza nowicjuszów i udzielał naukę młodszej braci zakonnej, miał pod swym kierunkiem kilku cnotliwych młodzieńców, między którymi Jan z Dukli, Władysław z Gielniowa i Rafał z Proszowic tak korzystnie nasiąkli jego pokorą i pobożnością, że potem każdy z nich świętobliwym życiem, cudami poświadczonym, w polskim narodzie rozświetniał, a Kościół Boży imiona ich po zgonie w poczet błogosławionych zapisał. Jeden z młodszych ojców Bernardynów, słysząc nieraz Szymona gruntownie i treściwie z mównicy do ludu każącego, prosił go, by mu podał prawidła, przez które by się wykształcił na doskonałego kaznodzieję; udzielił mu Szymon trzy zbawienne prawidła, to jest: "Módl się, prosząc Boga o dar wymowy; pracuj, czytając Pismo święte i Ojców Kościoła; powątpiewaj, czyś nie dumny, jakoby nad ciebie nie było zdatniejszego kaznodziei, pycha bowiem jest wszelkiego grzechu korzeniem i czyni sługę ołtarza niemiłym przed obliczem Boga i ludu".

 W owym piętnastym stuleciu morowa zaraza szeroko rozlała się po całym prawie polskim narodzie, tak srogo, że wielką trwogą przerażony lud, patrzał na codzienne i częste wynoszenie umarłych tą plagą dotkniętych; a kto jeszcze przy życiu został, każdy śmiercią strwożony, dokąd mógł, uchodził z własnego domu i siedliska, ukrywając się w ustroniu. Kapłani wypuściwszy z pamięci ścisły pasterza obowiązek, właśnie jak najemnicy opuszczali poruczoną ich pieczy trzodę Chrystusową i święte ołtarze, a tak powiększali ucisk i trwogę w narodzie. Szymon niezachwiany straszliwą tą przygodą, widząc wielkie żniwo na religijnej niwie, a robotników rozbiegłych w ustronie, odważnie zatem i z wielką gorliwością zajął się ratunkiem dusz, krwią Zbawiciela drogo okupionych, a przez własnych pasterzów opuszczonych. Zajął się robotą wśród grasującego powietrza, często występował na mównicę i słowy Joba (3) cieszył lud tą kaźnią strwożony: "że Wszechmocny odwróci tę plagę i położy na nich rękę swego zmiłowania, jeśli się szczerze do Niego nawrócą i wymiotą z mieszkań swych nieprawość, którą Boga obrażają itd.". Lecz niestety! szeroko rozlany wylew zarazy, unosząc za sobą powszechność krakowską, razem z nią zagarnął i Szymona. Albowiem, kiedy w oktawę uroczystości Nawiedzenia Najświętszej Maryi zawsze Panny, skończył kazanie, w tej chwili uczuł na barku niżej lewego ramienia dotkliwą boleść z zaraźliwego wyrzutu, którego jadliwość tak silnie działać zaczęła, że dnia pierwszego ciało było czerwone, drugiego wyrzucona wrzodziennica czarny kolor przybrała. A chociaż śmiertelna zaraza skutek swój wywierała na ciało Szymona, wszakże jej boleść nieznośna nie zmieszała jego umysłu, ukrzepionego silną nadzieją osiągnienia wiecznej nagrody w niebiesiech. Właśnie podczas ostatniej jego choroby, ucieszyła go radosna wiadomość, że Stolica Apostolska imię Bonawentury świętego między niebiany wpisała, i ogłosiła go serafickim doktorem katolickiego Kościoła. Szczęśliwe to doniesienie rozżarzyło w jego sercu żywszy zapał do pobożności. Albowiem uważał on rozgłoszoną sławę nowego świętego za ozdobę i zaszczyt swego zakonu, i prosił gorąco Zbawiciela, by przedłużyć raczył jego życie, dla uczczenia pochwalną z kazalnicy mową co dopiero ogłoszonego doktora. Ale z rozporządzenia Bożego inaczej się stało; niedługo potem uczuł Szymon, że już dobiegał doczesności kresu, a tak podwoił pobożne swe ćwiczenia, co duszę jego spajały z pierwszym wszech rzeczy Początkiem, od którego wziął swoje istnienie. A kiedy Zbawiciel spóźniał się nieco z nagrodnym dla niego wiecznej chwały wieńcem, myśl Szymona żywszym wrzała pragnieniem, by go rychlej odebrał, i póty niczym się nie ukoił, aż go osiągł. Brat zakonny czyniący posługę choremu Szymonowi, a w głębokim rozważaniu niebieskich rzeczy zanurzonemu powiedział, by z polecenia przełożonego zasilił się potrawą, przez pewną osobę troskliwą o jego zdrowie przyrządzoną; usłyszawszy rozkaz przełożonego, skłoniony posłuszeństwem, do którego przywykł był od lat najmłodszych, jadł przyniesioną potrawę, która mu już żadnego nie uczyniła posiłku, ale większe zwątlenie zrządziła ciału jego. Za wzmaganiem się coraz bardziej dręczącej go zarazy, leżąc na ubogim, słomą i cegiełkami usłanym łóżku, które on, cierpliwością i głęboką pokorą wiedziony, przekładał nad mięką pościelą zasłane łoże, w żywych z głębi serca westchnieniach wołał z ufnością: "Przyjdź o słodki Zbawicielu! wywiedź mą duszę z więzów ciała mojego, a zaprowadź ją do rajskiej rozkoszy; niechaj tu w tym moim gniazdeczku dokonam mego żywota; pragnę rozstać się ze światem, a połączyć się z Tobą, o Chryste Jezu!". Szóstego dnia swej choroby, w czułych i pobożnych do Boga westchnieniach, Szymon wypłaciwszy dług śmiertelności, opuścił tę ziemię uciskiem i łzami zalaną, i uniósł się do nienajezdnej ojczyzny niebiańskich mieszkańców dnia 18 lipca 1482 roku. – Brat zakonny imieniem Jan usługujący Szymonowi w chorobie, widząc, że podczas tej gorącej modlitwy dokonał żywota, właśnie jakby lekko zasnął w Panu i poszedł do wiecznej szczęśliwości dla sprawiedliwych przygotowanej, ze czcią ucałowawszy święte jego zwłoki, odjął jeden rękaw od jego sukni, i jako szczególny zabytek zachował w nadziei, że przy nim za przyczyną Szymona, błogosławieństwo Boże będzie odbierał. Po szczęśliwym zgonie Szymona, ojcowie stradomskiego klasztoru zajęli się ostatnią usługą dla zwłok zmarłego. Głośne ze świętobliwego życia imię Szymona, wymagało wprawdzie dłuższego przygotowania do pogrzebowej okazałości, ale rozlana po całym Krakowie i prowincji morowa zaraza, nie dozwalała zgromadzić się pobożnemu ludowi, pragnącemu uczcić błogosławione zwłoki jego; krótszym więc pogrzebu obrzędem ograniczyć się musiano. Tego zatem dnia, w którym Szymon około dziesiątej godziny z rana żyć przestał, przed wieczorem pochowano jego czcigodne ciało między ciałami dwóch cnotą i pobożnością wsławionych ojców: Tymoteusza z Sylwanowa z jednej, a Bernarda z Żarnowca z drugiej strony, w grobie pod chórem, przed wielkim ołtarzem. – Że Bóg wszechmocny a cudowny w świętych sługach swoich przyjmował gorące pragnienie osób, które chciały, ale nie mogły stać się uczestnikami pogrzebowego Szymona nabożeństwa, okazał to udzielonym swej łaski darem. – W upływie dni czternastu po zgonie tego męża Bożego, trzej zakonnicy stradomskiego klasztoru ojców Bernardynów, tknięci morowym powietrzem i już bliscy skonania, leżąc razem w infirmarii, poślubili odwiedzić grób jego, razem i od razu zostali od tej zarazy uzdrowieni; a mały chłopiec, po dwakroć umarły, za wezwaniem Szymona przez swych rodziców, dwa razy wrócił do życia. Udzielał Bóg miłosierny coraz liczniej swe łaski uciśnionemu ludowi za przyczyną Szymona błogosławionego; przychodzili zatem nie tylko z miasta Krakowa, ale też z odległych prowincyj Królestwa polskiego, do grobu na uczczenie świętych zwłok jego. A kiedy szczupłe miejsce w chórze objąć nie mogło tłumnie przychodzącej powszechności; jako też, że przychodzący swymi modły przeszkadzali ojcom w chórze w śpiewaniu kapłańskich pacierzy, ci podali pokorną prośbę do św. Stolicy Apostolskiej o pozwolenie przeniesienia świętych zwłok Szymona do kościoła na przystępniejsze dla ludu miejsce. Na uczynione Stolicy Apostolskiej przełożenie, w którym ważniejsze łaski cudowne wyszczególniono, Innocenty VIII papież wydał 17 lipca 1487 roku pozwolenie, aby ojcowie Bernardyni stradomskiego klasztoru przenieśli zwłoki bł. Szymona z grobu pod chórem będącego na dogodniejsze dla ludu miejsce, ale bez uroczystej czci okazu. List papieski nieskończenie ucieszył ojców zakonnych, którzy w tym czasie, gdy przyszedł, odprawiali prowincjonalne narady w stradomskim klasztorze, że odtąd pobożna powszechność jawniej będzie mogła schodzić się na uczczenie zwłok Szymona. Jakoż stosując się do papieskiego rozporządzenia, wszedłszy do grobu, dźwignęli czcigodne szczęty i przenieśli je do kościoła na przystępniejsze miejsce, i tu spoczywały aż do jego beatyfikacji.

 Bóg wszechmocny i pełen dobroci, jak za życia ubogacił Szymona swej łaski darem, tak też święte jego sprawy chciał po jego zgonie rozjaśnić udzielanym ludowi uzdrowieniem; wstrzymał łaskawie za jego przyczyną srogi miecz morowej zarazy szeroko grasującej w Krakowie, w siołach i miasteczkach. Niedługo po zgonie Szymona, dwaj młodzieńcy wysoko ceniąc świętobliwe życie i sprawy jego, ulegli zarazie morowego powietrza, i już byli bliskimi śmierci. Jeden między nimi szczególniej dręczony nieznośną boleścią, utracił czucie, a drżące członki jego wszyscy obecni widzieli. Niewiasta usługująca chorym w szpitalu, litością nad cierpiącymi wzbudzona, dowiedziawszy się o śmierci świętobliwego Szymona, z pełną ufnością w miłosierdziu Bożym ofiarowała ich do grobu jego; zaraz też lepiej się mieć poczęli. Ucieszona owa niewiasta polepszeniem ich zdrowia, powiedziała im, że ich ofiarowała błogosławionemu Szymonowi, i aby niezwłocznie dopełnili tego ślubu przy jego grobie. Jakoż za pomocą Bożą uzdrowieni z wdzięcznością ofiarowali dwie świece u grobu jego na cześć Bogu za łaskę uzdrowienia z niebezpiecznej choroby. Nagłe to uzdrowienie opisał ojciec Leonard gwardian stradomskiego klasztoru w przytomności zakonnych i świeckich osób. Zdarzył się smutny wypadek: dwuletnią dziewczynkę, córkę Mikołaja tkacza, imieniem Zofią, pełznącą po drodze, człowiek wioząc piwo, przez nieostrożność przejechał jednym kołem przez szyję. Z wielkim płaczem i narzekaniem matka wzięła na pół żywą córeczkę. W tej samej chwili szli dwaj ojcowie Bernardyni, jeden z nich imieniem Benedykt, wielce pobożny ku bł. Szymonowi, widząc rodziców w ciężkim smutku pogrążonych, zachęcił ich, aby już prawie konającą córeczkę ofiarowali do grobu Szymona błogosławionego, a budząc w nich i w przytomnych temu wypadkowi ludziach ufność i wiarę, on pierwszy za nich ten ślub uczynił. Z wielkim wszystkich obecnych podziwem, zaraz po uczynionym ślubie, dziewczynka ostatnie już mając wydać tchnienie, zupełnie zdrowa podniosła się, i tego samego dnia przed wieczorem wszelka jej słabość znikła. Ojciec córeczki wdzięczny Bogu za przywrócenie dziecięciu życia i zdrowia, spełnił z ofiarą ślub przez ojca Benedykta uczyniony. – Trzechletnie pacholę, Krzysztof, syn szlachcica Moszczyńskiego, dziedzica wsi Łazanowa, nie wiadomo o której godzinie wpadł do dołu wodą napełnionego; starszy brat jego spostrzegł ten wypadek, przelękniony zawołał rodziców; spiesznie przybiegł ojciec pacholęcia, które już utopione po wierzchu wody pływało, wydobył je z wody i położył martwe na ziemi. Matka dziecięcia ufna w miłosierdzie Boże i w przyczynę bł. Szymona, którego sława łask cudownych, coraz większego nabierała między ludem rozgłosu, padła krzyżem na ziemię i w gorącej modlitwie prosiła go o wstawienie się za nią do Boga w tym ciężkim ich strapieniu, i przyrzekła, że z mężem swym pieszo i boso uda się z dziecięciem do jego grobu, że pokarmu do ust nie weźmie, aż ślub wypełni. Cudowna wszechmocność Boża okazała skutek swej potęgi, chłopczyk zaczął oddychać i krząkać; tą nadzieją ożywieni rodzice, usilniej wzywali przyczyny, Szymona. Ojciec przyrodzonym uczuciem poruszony przytulił dziecię do swych piersi, w tej więc chwili chłopczyk jakby ze snu ocucony rzucił się do objęcia szyi rodzica, a potem (wprawdzie przeciw biegowi natury), zaczął z siebie wodę wyrzucać. Nazajutrz rodzice wypełnili z dziecięciem ślub uczyniony, zeznawszy to cudowne przywrócenie syna ich do życia przed ojcami Michałem komisarzem prowincji i Władysławem stradomskiego klasztoru gwardianem.

 Podobne nieszczęście spotkało Grzegorza i Katarzynę, mieszczan kleparskich; czteroletni ich synek bawiąc się z dziećmi na brzegu rzeki Rudawy, która wtedy obmywała mury miasta Krakowa, z nieostrożności wpadł do rzeki. Starsza jego siostra dowiedziawszy się od drugich dzieci o wypadku, pospieszyła powiedzieć rodzicom; ci nie tracąc czasu pobiegli szukać w wodzie dziecięcia, a nie mogąc go wynaleźć, powiększyli swe zmartwienie. Dorota u nich komorą mieszkająca, pobożna niewiasta, ze złożonymi rękoma chodząc po brzegu rzeki, skrzętniej uglądała pacholęcia; a zobaczywszy z dala, że coś pływa po wodzie, w mniemaniu, że to pewnie główka kapusty, za zbliżeniem się ku miejscu ujrzała włosy na głowie utoniętego chłopczyka, zawiadomiła o tym rodziców, którzy czym prędzej pobiegli ku rzece, wydobyli syna, lecz niestety! zsiniałego. Nie pokazywał on już żadnego znaku życia, zwłaszcza, że woda była zimna; stało się to 16 października. Przyszli potem sąsiedzi cieszyć w ciężkim smutku pogrążonego ojca, wszyscy usilnie wzywali w pomoc bł. Szymona, aby ich swą u Boga przyczyną pocieszyć raczył. Leżało pacholę od przedpołudnia aż do wieczora, nie pokazując żadnego znaku życia; wszelako rodzice z mocną ufnością i wiarą prosili Boga, ofiarując dziecię do grobu bł. Szymona. Gdy się już zmierzchało, przyłożono rozgrzaną chustę na twarz dziecięcia, azali jeszcze wyda jaki znak życia. Za skinieniem woli Wszechmocnego i przyczyną bł. Szymona, pacholę zaczęło najprzód oddychać, potem ruszać się, i coraz większych sił nabierać. Drugiego dnia poszło z rodzicami do grobu bł. Szymona z wdzięcznością spełnić ślub przez rodziców uczyniony, którzy ten wypadek i cudowne syna swego do życia przywrócenie zeznali przed ojcem Władysławem i bratem zakrystianem w kościele ojców Bernardynów na Stradomiu.

 Mikołaj Sokolnicki zbierając w r. 1724 ze starych rękopisów wszystkie łaski cudowne, które Bóg wszechmocny za przyczyną bł. Szymona udzielił ludowi w rozmaitych jego uciskach i przygodach, pisze, iż dziesięć osób umarłych do życia wróciło, a siedmdziesiąt ludzi powietrzem tkniętych ozdrowiało; prócz tego, bardzo wiele innych osób od rozmaitych chorób i kalectw za wezwaniem bł. Szymona zdrowie odzyskało. Walenty Znamirowski ośmdziesięcioletni starzec i Grzegorz Pistko sześćdziesięcioletni przed komisją do beatyfikacji Szymona wyznaczoną, pod przysięgą zatwierdzili, że podczas gwałtownego pożaru, który miasteczko Lipnicę ogarnął, gdy chłopcy z pobożności wołali: "Św. Szymonie! módl się za nami", ogień natychmiast ustał.

 Stolica Apostolska mając sobie przez wyznaczonych komisarzy do beatyfikacji Szymona z Lipnicy, przełożoną sprawę, oparta na dowodach łask cudownych przysięgą zatwierdzonych, uznała je za ważne i Aleksandrowi VIII papieżowi przełożyła. Ojciec Święty dnia 17 stycznia 1689 roku kazał wpisać Szymona w poczet błogosławionych wyznawców, oraz pacierze kapłańskie i Mszę św. na jego uczczenie odprawiać dozwolił, dla powiększenia chwały Pana Boga na ziemi i dla pociechy polskiego narodu.

 

Na dzień 24 lipca
ŻYWOT Św. KUNEGUNDY

KSIĘŻNEJ POLSKIEJ

Błogosławiona Kunegunda, czyli Kinga, wywodzi ród swój nie tylko z węgierskich, ale też z polskich królów i greckich cesarzów (1). Albowiem Bela IV tego imienia, a syn starszy Andrzeja pojął za żonę Marię, córkę Teodora Laskara greckiego cesarza (2); Maria urodziła dwóch synów: Belę i Stefana, a sześć córek: Annę, Małgorzatę, Kunegundę, Konstancję, Jolentę i Elżbietę. Nad inne dzieci króla Beli i Marii szczególne było urodzenie bł. Kunegundy, której poczęcie i porodzenie widocznie wielką zwiastowało życia świętobliwość; bo królowa Maria, jej matka, często przed niewiastami węgierskimi narzekała na jakąś niezwykłą ciężarność żywota. Gdy przychodził czas porodu, w gorących modłach udawała się do Boga, by przyczyną świętych patronów ocalił ją od nieszczęśliwego wypadku, w krytycznym tym dla niewiast momencie, którego się bardzo bała. Często zwiedzała kościoły i w rzewnych westchnieniach prosiła Najświętszą Pannę o ratunek dla siebie w zbliżającym się połogu. Dziwnym sposobem usłyszała od Niej pociechę, głos bowiem nadprzyrodzony upewnił stroskaną, w tych wyrazach: "Nie bój się Mario, modlitwy twoje są przyjęte przed obliczem Najwyższego, żadnej nie doznasz przy porodzie przygody, ciężarność twoja jest błogosławionym płodem, i powijesz pięknych nadziei córeczkę, której urodzenie Bóg cudownie urządził dla twej pociechy, dla nieba i sąsiedniego narodu". Po tym objawie Maria ze skruszonym sercem uczyniła spowiedź i przyjęła Najświętszy Sakrament Ciała i Krwi Zbawiciela; czwartego dnia potem powiła w r. 1224 śliczne dziecię, nie doświadczywszy tych ucisków, jakich doznają rodzące niewiasty. Za cudowną sprawą Boga i przyczyną Najświętszej Panny, szczęśliwie na świat urodzona Kunegunda, od razu po urodzeniu, nie kwileniem ani płaczem, ale z podziwem wszystkich pozdrowiła Najświętszą Pannę tymi słowy: "Witaj królowo niebios, matko króla aniołów" (3). Te wyrazy usty niemowlęcia wyrzeczone, obudziły w niewiastach przy połogu obecnych wielki podziw i trwogę, sama tylko rodzicielka w tajni umysłu swego z radością je uważała, zdumiałym przeto niewiastom kazała być dobrej myśli, opowiedziawszy im poprzednie podczas swej ciężarności upewnienie. Rzadkie to i nadprzyrodzone niemowlęcia przemówienie, wznieciło niepojętą radość w umyśle króla Beli i biskupów węgierskich, i zarazem było zwiastunem wielkiej świętobliwości Kunegundy.

Skoro malutka Kunegunda odebrała przy chrzcie św. imię swoje, zaraz też niemowlęce ciało swe powściągać zaczęła od pokarmu swej mamki; we środę i w piątek raz tylko zażywała mleka z jej piersi. Ale rzecz większego podziwu godna, że w czasie swego niemowlęctwa, gdy według królewskiego obyczaju i życzenia jej rodziców, w komnacie, w której wychowywaną była, kapłan odprawiał codziennie Mszę św., ilekroć wymienił imię Jezus lub Maryja, od zaczęcia Mszy aż do końca Kunegunda przytomna z wniesionych ku niebu oczu z radosnym uśmiechem łzy roniła, wyjawiając wewnętrznym uczuciem uszanowanie św. Imienia, i ten obyczaj pełniła przez cały czas swego niemowlęctwa. W siódmym roku jej życia obmyślono dla niej wychowawcę szlachetnego Mikołaja Mykul, ochmistrza, który z przydanymi wyższego urodzenia niewiastami, malował na czułym i pojętnym Kunegundy sercu piękne cnót i wzorowych obyczajów obrazy, ucząc ją przy tym łacińskiego języka; ale Kunegunda jeszcze u kolebki ogrzana miłością Bożą, rozdmuchując w sercu swym coraz bardziej jej zarzewie, nie zaspokajała się pobożności zasadami, przez wychowawców udzielanymi, lecz sama wznosiła się do coraz wyższego pobożności szczytu. Jakże to piękny prawdziwej pobożności malowało obraz, kiedy młodziuteńka Kunegunda, ze wschodem słońca wstając, szła z pośpiechem na ranne modlitwy do kaplicy w wyssegradzkim zamku, i tu ze złożonymi rączęty nabożnie, z rozczulonym sercem słuchała Mszy świętej, a potem wyszedłszy z kaplicy, szczodrą ręką hojnie jałmużnę pomiędzy ubogich rozdawała. Nie tylko te posty, które Kościół przepisuje, ale też dobrowolne dla uczczenia Najświętszej Panny i śś. Patronów, ściśle zachowywała i nimi martwiła swe ciało, i nie wcześniej zasilała się pokarmem, aż po zachodzie słońca, a wyborniejsze dla niej przeznaczone potrawy chorym posyłała osobom. Co pojęła z nauki cnotliwych a pobożnych swych wychowawców, tego od razu czynami dowodziła. Oddaliła Kunegunda od siebie wszelką próżność strojów światowych, zwłaszcza w tym wieku, w którym się nimi młode panienki zajmują; ale kosztowniejsze swe suknie pomiędzy ubogich rozdawała, a natomiast zdobiła duszę swoją cnotliwymi obyczajami i bogobojną rozmową, a ukrzepiała ją postem i gorącą ku Najświętszej Pannie modlitwą. Jeszcze w młodziutkim wieku swym już objawiała zadziwiające znamiona dojrzałej cnoty, pobożności i rzadkiej powagi. Zamiast zabawek i piosnek światowych, które się niebacznie z ust młodych panienek wymykają, Kunegunda niewinnymi usty nuciła psalmy Dawidowe. A kiedy inne córki Beli weszły w świetne związki małżeńskie z postronnymi książęty, tak król Bela jak przedniejsi panowie węgierscy troskliwie obmyślali dostojnego oblubieńca dla Kunegundy, którą zalecały piękne obyczaje, postać przystojna, umysł miły i łagodny, ujmująca i szlachetna serca prostota, postępki skromne i wdzięczne; gorąco zatem prosili Pana Boga, aby On sam w tajnej radzie swej obmyślił małżonka dla cnotliwej Kunegundy.

W trzynastym stuleciu panował Polakom w Małej Polsce książę Bolesław, w pierwszym swej młodości kwiecie (4) głośny z potęgi, sławy i rzadkiej urody, słodką obdarzony mową, jedyny dziedzic Małej Polski z siostrą swą Salomeą oblubienicą Kolomana, zamożny w skarby po swym ojcu Leszku Białym, onemu i matce jego Grzymisławie zostawione. Przedniejsi panowie polscy i księżna Grzymisława matka jego, z uwagą naradzali się i upatrywali w domach państw postronnych ukształconej z rodu królewskiego dla młodego Bolesława oblubienicy, która by tron polski cnotą i wieńcem potomstwa ozdobiła. A lubo uważano wiele zacnych dziewic w innych domach książęcych i królewskich, padł jednak szczególny i szczęśliwy wybór na Kunegundę, królewnę węgierską, przewyższającą wszystkie inne pobożnością, wykształceniem, cnotą i pięknymi obyczajami. Za radą więc Prandoty, krakowskiego biskupa, który swoje nauki świętobliwym utwierdzał życiem, księżna Grzymisława i panowie polscy wyprawili posłów: Klemensa z Klimątowa, krakowskiego kasztelana i Janusa wojewodę krakowskiego do króla Beli i Marii królowej, w Budzie wtedy mieszkających, z usilną prośbą o rękę cnotliwej a urodnej Kunegundy ich córki dla Bolesława polskiego książęcia. Do tego poselstwa przyczynił się swym wstawieniem Koloman, król halicki, a syn Andrzeja króla węgierskiego, oblubieniec Salomei, która już pierwej królowi Beli i królowej zachwaliła Bolesława, księcia krakowskiego, z cnót, urody i rzadkich serca przymiotów; by dla królewnej Kunegundy nie innego, ale Bolesława za oblubieńca obrali. Zaczem żądanie polskich posłów uprzejmie zostało przyjęte. Ale kiedy rodzice oznajmili Kunegundzie swoje przychylenie się do prośby Bolesława polskiego książęcia, proszącego o jej rękę, jeśli ona przyjmie to oświadczenie: królewna nie tylko że się życzeniu swych rodziców i pierwszych panów węgierskich długo z rzewnym płaczem sprzeciwiała, lecz nawet z użaleniem na to odpowiedziała: że chętniej chcą zaślubić ją z ziemskim i śmiertelnym książęciem, niźli z niebieskim oblubieńcem Chrystusem, królem wiecznej chwały. Długo opierała się temu naleganiu, a nie mogąc usilną swą prośbą i rzewnymi łzami przezwyciężyć ich żądania, tajną z nieba nadzieją wsparta, że i w związku zaślubnym lilię dziewiczą w ręku i zaszczyt panieństwa zatrzyma; skłoniona na koniec posłuszeństwem ku woli rodziców, oznajmiła rada nie rada, że ich rozporządzeniu dłużej sprzeciwiać się nie będzie. W licznym więc orszaku pierwszych panów węgierskich i dworzan niedługo potem z wielkim posagiem odesłano Kunegundę (5) jej ulubieńcowi, polskiemu książęciu. Kiedy odbywała drogę przez węgierską krainę, wszędzie z wielkim okazem czci była przyjmowaną; a skoro się zbliżała ku Krakowu, sam Bolesław z księżną Grzymisławą matką swą, z Prandotą biskupem krakowskim w licznym gronie duchowieństwa, przedniejszą szlachtą i dworzanami otoczony, wyjechał przed swoją oblubienicę aż do miasteczka Wojnicza, i uroczyście wprowadził ją do krakowskiego zamku (r. 1239). Zamieszkała potem Kunegunda w Krakowie czas niejaki pod nadzorem Grzymisławy z wielkim szacunkiem, póki się języka polskiego nie nauczyła; potem odprawiano gody przez dni 12 z prawdziwie królewską hojnością (6) dla uczczenia dostojnej oblubienicy. Ale Kunegunda, w czasie tej uczty weselnej kornym sercem i pobożnym umysłem ku Bogu wzniesiona, gorąco prosiła Go w częstych westchnieniach o zachowanie wieńca niewinności dziewiczej; by zarazem i w sercu jej oblubieńca Bolesława, powściągnąć raczył pożądliwość, a zamiłowanie cnoty czystości w nim zawiązał. Wysłuchał Zbawiciel prośby Kunegundy, ile gdy po ukończonej uroczystości weselnej, ona samotna będąc z Bolesławem w osobnej komnacie, za przykładem św. Cecylii czyniła mu zbawienne uwagi, mówiąc do niego: "Dostojny i świetny młodzieńcze, Bolesławie, wyznaję ci, żem starannie i z przezorną ścisłością aż dotąd chowała całość czystości dziewiczej, mniemam zatem, że tak nieocenionego skarbu nie uronisz, ale go w całości zachować i strzec będziesz; z tym warunkiem i upewnieniem mnie, rodzice moi, nad innych ubiegających się o mnie, ciebie za godnego uznali; pod tym jedynie względem objawiłam posłuszeństwo moim rodzicom, obierając cię za oblubieńca mojego, że całości panieństwa mego przestrzegać będziesz, zarazem wstydliwym i skromnym się okażesz; ile gdym pierwej została oblubienicą Chrystusową niźli twoją, i Onemu poślubiłam chować czystość do zgonu. Wysoko ceniąc wolę i rozkaz rodziców moich, ciebiem przyjęła za drugiego oblubieńca i brata w Chrystusie; proszę cię zatem i zaklinam, abyś spólnym był towarzyszem mej niewinności i nie ważył się zmazać jej nagannym miłości zapałem". Lubo Bolesław pojął Kunegundę, by potomka z niej urodzonego posadził na polskim tronie, jej atoli uwagami, jakby z nieba natchnieniem, stłumił w sobie pożądliwość i rozkosz ciała; przyrzekł powściągnąć się na rok jeden, a po upływie jednego i na drugi, a gdy się ten skończył i na trzeci, bo Kunegunda coraz innymi uwagami wiodła go do zezwolenia na jej prośbę. Umiała ona korzystać z błogiego przyrzeczenia Bolesława, że i on w okresie tego czasu chować będzie czystość, i aby ten ślub obojga przed Bogiem uczyniony, ustalił się, niemniej w upłynionych trzech latach jak następnych, w żywych westchnieniach i gorących modłach polecała się opiece niepokalanej Maryi Pannie, rozdawała hojnie jałmużny pomiędzy ubogich i postem martwiła swe ciało; prócz tego prosiła pobożnych kapłanów i zakonne dziewice o modlitwę do Boga w jej zamiarze. Młody ten monarcha, jako prawy i pobożny chrześcijanin, uczynił ślub, że i on swego ciała niezmazaną niewinność aż do zgonu zachowa, i stąd to dzieje nasze imię Wstydliwego mu nadały. Kiedy w owej trzechletniej przewłoce mieszkała w zamku korczyńskim razem ze świekrą swoją księżną Grzymisławą i u jednego zasiadała stołu, w jednej i tej samej sypialni nocnego z nią zażywała spoczynku, prosiła ją usilnie o pozwolenie przebywania w oddzielnej komnacie w nocy, by swe modły i rozmyślania, bez narażenia się świekrze i innym osobom, o północy swobodnie odprawiać mogła; z trudnością wprawdzie, otrzymała jednak to pozwolenie od Grzymisławy, która wszystkie czyny młodej księżnej pilnie śledziła. Wtedy Kunegunda pierwszą połowę nocy na gołej podłodze, kamień pod głowę biorąc, drugą zaś na gorącej modlitwie i rozmyślaniu tajemnic wiary, przepędziła; rano ze wschodem słońca chodziła na nabożeństwo do kościoła oo. Franciszkanów i do parafialnego pod wezwaniem św. Mikołaja, który stał blisko rzeki Nidy, za miasteczkiem Korczynem. Ponieważ ten kościół był nieco od ludu odosobniony, bardzo rada do niego uczęszczała, bez uwagi na niepogodę i grubą ciemność nocnej pory, biorąc z sobą ochmistrza Mikuła i znamienitą niewiastę Przeczysławę jako nadzorców swej osoby. W tym kościele dogodnie, jakby na pustyni, wylewała swe modły z serca pełnego miłości ku Bogu i głęboko zanurzała się w rozmyślaniu nieocenionego okupu ludzkiego rodzaju. A lubo kościół ten był nocną porą zamknięty, gdy Kunegunda przyszła ku niemu ze swymi nadzorcami, dziwnym wprawdzie sposobem otwierał się ręką niewidzialną (7). Zdarzyło się raz, że ta oblubienica Chrystusowa żywszym miłości Bożej zapałem ujęta, przedłużyła swe modlitwy i rozmyślania w nocy w owym kościele, nie wróciwszy w zwykłym czasie i godzinie do swej komnaty w zamku korczyńskim. Księżna Grzymisława, mając na pilnym baczeniu Kunegundę, obudziwszy się, weszła tej nocy do jej komnaty, a nie zastawszy jej, zaczęła troskliwie dowiadywać się, gdzie ona jest i co czyni? Mikul zostawiwszy Przeczysławę przy Kunegundzie w kościele, w tej chwili już przyszedł do zamku; – wrócił spiesznie do kościoła św. Mikołaja, ujrzał panią swoją z podniesionymi ku niebu oczyma i złożonymi rękoma w rozmyślaniu i modlitwie głęboko zanurzoną, jakby od zmysłów odeszła; zaczekał na chwilę, ale widząc, że ona sama nie przychodzi do przytomności, zaczął głośno karcić ją i ganić jej to nabożeństwo, mówiąc: "O Pani! przesadzone jest twoje nabożeństwo; nie boisz się tego, że głowę moją na niebezpieczeństwo śmierci narażasz, jeżeli się dowie książę Bolesław od księżnej swej matki o twoim wydalaniu się z zamku na tak długo i o tak niezwykłej porze, ty popadniesz u niego w podejrzenie i niesławę, a ja głowę utracę; proszę cię, abyś przestała tajnego wychodzenia i nocnych modłów twoich". Na co odpowiedziała mu Kunegunda: "Nie troszcz się wierny sługo mój ani o śmierć twoją ani o moją niesławę; bądź spokojnym, albowiem Bóg wszystkie dobre sprawy swych miłośników na dobre obróci". Wróciła do zamku i stawiła się przed świekrą swoją, jakby dopiero ze snu wstała. Grzymisława tymczasem wypuściwszy z pamięci jej nieobecność, żadnego słowa przykrego jej nie powiedziała, w mniemaniu, że nigdzie z zamku nie wyszła.

Nie same kościoły, modlitwy, jałmużny i posty zajmowały pobożne i czułe Kunegundy serce, ale i miłość bliźniego budziła w nim politowanie nad nędzą prawie każdego rodzaju: trędowatym, kalekom, chorym, chromym, ślepym nieść pomoc i usługę, było ulubionym jej zajęciem. Do jej towarzystwa przydane dziewice i niewiasty, rozrzewniały się nieraz nad głęboką jej pokorą i przyrodzoną nad kalekami litością. Jadąc pewnego dnia z księżną Grzymisławą z zamku korczyńskiego do Pacanowa, spotkała na drodze człowieka trądem tak sromotnie oszpeconego, że niemal każdy ze wstrętu ku niemu, wzrok swój od niego odwracał, ze społeczeństwa przeto z ludźmi był wyłączony. Kunegunda ujrzawszy go, kazała stanąć powozowi, w którym siedziała, i rzekła nieszczęśliwemu: "im dotkliwszych doznajesz boleści i wzgardy, tym czulej lituję się nad tobą i gorąco modlić się będę, abym dla ciebie wyjednała miłosierdzie u Tego, który dla okupu mojego, jakby trędowaty, srogie poniósł biczowanie"; wzięła go do powozu na łono swoje i troskliwe miała o nim staranie. W mieście lub zamku, w którym wypadło jej zamieszkać, wszędzie ona z przybranymi do swego boku niewiastami, które drogimi dary dla siebie ujęła, nocną porą zwiedzała szpitale i domy chorymi, kalekami i starcami napełnione, a obsługując ich, udzielała im zasiłek, radę i zbawienną pociechę. Ale szatan nigdy nie przestaje przeszkadzać nie tylko tajnie, ale i jawnie sługom Bożym, żarliwie drogą cnoty postępującym. Zdarzyło się zatem, kiedy Kunegunda mieszkając w Krakowie, szła w nocy Grodzką ulicą ze swymi przyjaciółkami do szpitala Świętego Ducha odwiedzić chorych, że im zaszedł drogę hufiec ludzi uzbrojonych i szczękiem broni straszył je, łupieżców obyczajem; kiedy tym wypadkiem bardzo strwożyły się jej towarzyszki, powiedziała im: "o jakżeście słabej wiary! czego się lękacie, nabierzcie odwagi, za jednym uczynieniem znaku krzyża św. pierzchną te duchy szatańskie ludzką postacią odziane"; od razu też zniknęła ta groźna tłuszcza, a Kunegunda z wielką radością dopełniła dzieła miłosierdzia w szpitalu Ducha Świętego.

Usługując tym biedakom, jednym głowy czyściła i obmywała, drugim rany obwiązywała, innych pokarmem i napojem zasilała, a bardzo na siłach zwątlonym najpospolitszą czyniła posługę; zgoła wszystkich obdarzała jałmużną i pociechą.

Oto jest wierny obraz pobożnej i czynnej dziewicy chrześcijańskiej, rzadki wprawdzie, ale im rzadszy i niepospolitszy, tym skrzętniej iść za jego śladem należy.

Miała księżna Grzymisława do usług swoich rodu szlachetnego niewiastę, imieniem Przeczysławę, której twarz chropawa i nabrzmiała bardzo była nieprzyjemna, Kunegunda pocałowała ją, zaraz potem twarz Przeczysławy tak się rozczerwieniła i nabrzmiała, jakby trądu dostała, co nie tylko że wszyscy widzieli, ale Przeczysława nawet bólu doznając, żałośnie z płaczem na Kunegundę narzekać i źle życzyć jej poczęła. Ale oblubienica Chrystusowa nie obraziła się tą obelgą, powtórnie ją pocałowała, i wnet zniknęła z twarzy owa nabrzmiałość i zapalenie, potem ukazała się twarz przyjemniejsza niż pierwej. Z wielkim podziwem patrzyli wszyscy obecni na ten czyn; a wdzięczna Przeczysława padła jej do nóg za dobrodziejstwo, i odtąd wszyscy wysoko cenili pobożność służebnicy Chrystusowej.

Lubo jeszcze w dziecinnym wieku Kunegunda gardziła bogatymi szatami, wszakże gdy przyszła do użycia rozumu, mając być zaślubioną księciu Bolesławowi, a nawet po zaślubinach, zwłaszcza w owym trzechletnim chowaniu dziewictwa: tym przezorniej wystrzegała się wszelkiego stroju w szaty bogate i złotogłowem tkane; codziennie i w uroczystość nosiła suknie pospolite, wiedziała bowiem dobrze, iż pospolita suknia rzeczywistego blasku cnocie dodaje. Nie podobało się świekrze Grzymisławie i Bolesławowi to noszenie codziennych sukien, nieprzyzwoitych dla dziewicy z królewskiego rodu pochodzącej, skłonili ją zatem do noszenia szat bogatych. Posłuszna Kunegunda ich nakazowi, wdziewała wprawdzie szatę lśnącą się złotem i perłami, ale pod bogatą odzieżą nosiła tkankę z włosia końskiego, i rózgami tajemnie chłostała młode i delikatne ciało swoje, uskramiając w nim żądzy podnietę. Nie poprzestała ona na zewnętrznej chłoście, lecz i ścisłym stłumiała ją postem, nie tylko we środy i piątki, ale też w każdą wigilię do Najświętszej Panny, Apostołów, Jana Chrzciciela i innych Świętych, których sobie za patronów obrała, ściśle pościła. Post adwentowy i wielki z wielką i rzadką powściągliwością zachowując, kawałkiem chleba powszedniego i trochą wody, aż po zachodzie słońca ukrzepiała swe ciało. A kiedy z rozporządzenia świekry lub Bolesława przyrządzono dla niej lepsze potrawy, te przez swe powiernice chorym i biednym do szpitalów posyłając, nieskończenie z tego była rada, że mogła zasilić nędzarza łaknienie.

Skoro się skończyły trzy lata ocalonego jej w stanie małżeńskim dziewictwa, Kunegunda chcąc do zgonu zostać dziewicą, wtedy dopiero doznała twardej próby od Bolesława, silnie nastawającego na nią. Albowiem on, już to osobiście, już znów przez poważne osoby, skłaniał ją, by się z nim rzeczywiście połączyła czynem małżeńskim; na koniec spowiednik jej skłaniał ją ku obowiązkowi małżeńskiemu, przywodząc jej własne zezwolenie na przyjęcie książęcia Bolesława za małżonka, przytaczał z Pisma św. ważność małżeństwa, że i w Starym i w Nowym Testamencie święte niewiasty, świętych synów i niebu i swemu narodowi powiły. Ale błogosławiona ta dziewica, stateczna i niezachwiana w swym przedsięwzięciu, aczkolwiek nieco zalękła się obowiązkiem i posłuszeństwem świętego stanu małżeńskiego, gruntownymi jednak uwagami i odpowiedzią związała spowiednika, wyżej ceniąc radę Zbawiciela i naukę Pawła św. o chowaniu dziewiczej czystości, nad nakaz (8), przywodziła i tę nieodpartą prawdę: że nie ma żadnej pewności, by potomkiem tron Bolesława zabezpieczyła, i rzekła mu, aby więcej nie czynił jej uwag podobnych; tak więc odszedł od niej bez zamierzonego skutku. Rozgniewany o to Bolesław, odłączył ją od spólnego stołu i odtąd ani mówić z nią ani widzieć jej nie chciał. Pierwsi panowie polscy i naród znienawidzili ją sobie z obawy, że po zgonie bezpotomnego Bolesława, książęta, Konrad Mazowiecki i Henryk Brodaty, wrocławski, wzniecą zamieszkę w narodzie o Małą Polskę. W nacisku tak wielkiego strapienia, jedyna tylko została dla Kunegundy ucieczka do Boga i Świętych Jego: w podwojonych zatem modłach, z rzewnymi łzami dniem i nocą gorąco prosiła Zbawiciela, by się zlitował nad nią w ciężkim jej utrapieniu, i wsparł ją w zachowaniu całości dziewictwa; wzywała w pomoc aniołów Bożych, świętych apostołów i męczenników, wyznawców i dziewice błogosławione, najusilniej zaś uprzykrzała się swymi modły św. Janowi Chrzcicielowi i z głębi swego serca wołała: "Ty święty poprzedniku Chrystusów, ty Panno z żywota matki swej, ty więcej niż proroku i głosicielu przyjścia Zbawiciela, kornym sercem błagam cię, pospiesz z obroną i wstaw się za mną u podwoi wiecznego Pana, a wyjednaj mi u Niego łaskę ocalenia nienaruszonego dotąd dziewictwa mojego, które poślubiłam Boskiemu Oblubieńcowi mojemu". Nadchodził dzień 24 czerwca r. 1242 poświęcony uroczystej pamięci urodzin Jana św., w jego więc wigilię ścisłym postem o kawałku chleba i trosze wody, czcząc św. patrona swojego, przez całą noc na rzewnej i gorącej spędziła modlitwie. Nadprzyrodzonym sposobem, w czułych westchnieniach modlącej się, św. Jan Chrzciciel, niepojętą zmysłem ludzkim jasnością odziany, w widocznym objawie pocieszył tę oblubienicę Chrystusową a wierną czcicielkę swoją, mówiąc jej: "Spokojną bądź córko, czyń statecznie bez obawy; podoba się najłaskawszemu Bogu, czystych myśli obrońcy, czysty twój zamiar i nie dopuści zmazać twej niewinności; mocną wiarę twoją i wielką cnotę, wielkim i wiecznym uwieńczy szczęściem". Upewnił ją zarazem nieomylnym znakiem, że: "za trzy dni przybędzie Bolesław do nowego Korczyna (w którym ona wtedy mieszkała) i zajdzie ci drogę wychodzącej z kościoła, wszelką surowość i niechęć ku tobie w niepamięć puszczając, łagodnym i uprzejmym się okaże, on pierwej cię pozdrowi, będzie mówił z tobą i przyjmie cię do niezmiennej już odtąd swej łaski; przyrzecze ci do zgonu chowanie dziewictwa, i czego będziesz w przyszłości żądała, u niego wyjednasz". To cudowne, nie widmo, ale istne zjawisko nie podniosło jej duszy w pychę, owszem z głębokim upokorzeniem i skromnością ceniła wielką tę niebios łaskę. Bolesław też jako prawy chrześcijanin, zawsze chował w sercu swym bojaźń Bożą; widząc niezachwianą stałość Kunegundy, przybył dnia trzeciego do Korczyna, a nie zastawszy w zamku swej oblubienicy, wyszedł przed nią i z najczulszą łagodnością powitał wychodzącą z kościoła, jakby się nigdy nie gniewał na nią, mówiąc jej uprzejmie: "Luba Kunegundo, ujmującą dobrocią twoją pokonałaś gniew mój i przytłumiłaś rozetlałe zarzewie budzące mnie do lubości życia; skoro się to Bogu podoba, Świętym Jego i tobie, zostawiam cię przy dziewiczej niewinności, i czego tylko ode mnie w przyszłości będziesz żądała, łatwo wyjednasz. Odtąd rzetelnym będę czcicielem wysokich cnót twoich i wstydliwości twej pierwszym i skromnym zachowawcą i obrońcą". Nieskończenie temu rada była, że Bóg wszechmocny, miłośnik prawdziwej niewinności, wysłuchał jej prośby i jej życzenia spełnił. Wróciwszy z Bolesławem do zamku, z wdzięcznym rozrzewnieniem oddała cześć Panu Bogu za łaskę udzieloną, a świętym Patronom za ich wstawienie się, że ciężko zasmuconą rychłą obdarzył pociechą.

Skoro od Boga odebrała to widoczne dobrodziejstwo, którego gorąco pragnęła, a chowając w pamięci naukę św. Grzegorza, że na niewiele przyda się jej przestrzeganie dziewiczej czystości, jeśli jej nie uwieńczy dobrymi czynami; jęła się zatem ostrzejszego życia swojego: więc od zachodu słońca aż do wschodu chowała ścisłe milczenie, a tak, nie tylko z zażyłymi osobami, ale nawet z Bolesławem, oblubieńcem swym, niewiele rozmawiała. W pierwszej nocy połowie modlitwą krzepiła duszę swoją, w słodkiej rozmowie z niebieskim swym Oblubieńcem, i póty nie zażyła nocnego spoczynku, póki jej sen nie zwątlił. Często całe noce spędzała na modlitwie, a rozwagą rzeczy Bożych zagrzana, szybkim myśli biegiem wznosiła duszę swoją ku Stwórcy swojemu, wszakże nazajutrz nie czuła żadnego znużenia. Nie tylko, że Kunegunda nosiła skrycie na gołym ciele swym ostrą włosiennicę, ale prócz tego srogo biczowała je w każdy piątek, dla uczczenia śmierci Zbawiciela, a w sobotę na pamiątkę bolesnego smutku Najświętszej Panny; a łzami zalana patrząc na wizerunek ukrzyżowanego Zbawiciela i Najświętszej Matki Jego, tak głęboko zanurzała myśl swoją w rozważaniu męki i śmierci Jego, że ta rozczulająca rozwaga zdawała się przekształcać jej istotę na nadzmysłowego człowieka, i budziła w jej pamięci wielką wdzięczność za dokonane rodu ludzkiego odkupienie. W każdej przygodzie i zmartwieniu udawała się do ran Chrystusa i w nich słodką czerpała pociechę dla stroskanej swej duszy. A wznosząc się na coraz wyższy szczebel miłości bliźniego: była matką ubogich, nędzarzów, a uciśnionych sierót, wdów i ludzi prześladowanych czułą opiekunką. Chorujących pielgrzymów ochotnie przyjmowała, obdarzała wsparciem, a na siłach osłabionych pokarmem i napojem krzepiła. Kiedy od tej błogiej chwili, w której się pogodził z nią Bolesław, nie doznawała żadnej przeszkody do zwiedzania szpitalów, z jakąż to serca radością i gorącą ku bliźniemu miłością usługiwała chorym, kalekom i starcom w domach publicznego schronienia. Piękne te przymioty i czyny niewinnym jej sercem naprzemian kołysały. Ale i Bolesławowi oblubieńcowi swemu prawdziwie zbawienne dawała rady, że: aczkolwiek jest monarchą i wyobrazicielem władzy Boskiej na ziemi, powinien jednak pamiętać, że jest ojcem ludów swemu berłu poddanych, żeby zatem bezstronnym i sprawiedliwym był ich sędzią, a w przykrych wypadkach by się uzbroił w cierpliwość i męstwo. Ona przyznała mu to chlubne imię "Wstydliwy", którym się żaden polski monarcha nie zaszczycał. Często też Kunegunda wchodziła do sądów, gdy odbywano sprawy sierót, wdów i osób uciśnionych, upominając sędziów, by zdradą, potwarzą, niesprawiedliwością pokrzywdzonych nie potępiali. Kiedy Bolesław już w niczym Kunegundzie nie sprzeciwiał się, wtedy śmiało zdjęła z siebie bogatą szatę, a natomiast codziennej używała sukni; wszystkie zatem kosztowne szaty, które z domu królewskiego w posagu wzięła, oraz od Bolesława sprawione i błyskotne upominki dała na aparaty i ozdoby kościelne, i na wsparcie ubogich. Złotą swą koronę drogimi kamieniami i rzadkiej wielkości perłami nasadzoną, kazawszy przerobić na krzyż brylantami ozdobiony, kościołowi krakowskiemu w darze złożyła. A chociaż kazała niekiedy sprawić dla siebie bogatszą suknię, tę tylko podczas uroczystości swego oblubieńca Bolesława wdziewała, nie dla ustrojenia się w nią, ale by łatwiej mogła darować ją ubogim wdowom i sierotom, i to było prawdziwą dla jej serca rozkoszą. Natomiast stroiła swoją osobę w pobożność i dobre uczynki, przez które chciała podobać się Temu, co serce i sumienie ludzkie bada i przenika, według nauki Dawida: "Wszelka chwała tej córki królewskiej wewnątrz" (9). Kiedy prawdziwą jej życia świętobliwość, łagodność i czułą duszę nad nędzą bliźniego wszyscy wysoko cenili i wysławiali, ona od razu oddaliła od siebie i zdeptała ten pył ludzkiej pochwały, mówiąc, iż: "nie dla oka ludzkiego, ale dla Boga za łaską Jego czyni co św. Ewangelia nakazuje".

Ubogacił też Chrystus Kunegundę szczególnym darem poznawania ludzi dobrych i przewrotnych, a to za pierwszym na nich spojrzeniem. Odwiedzała ona często Salomeę, rodzoną siostrę Bolesława, która po śmierci Kolomana, swego oblubieńca, obrała dla siebie życie zakonne u pp. Franciszkanek, i właśnie wtedy była ich ksienią, w klasztorze na Grodzisku blisko miasteczka Skały, trzy mile od Krakowa odległego; od niej pojmowała wiele nauk zbawiennych do wyższej świętobliwości wiodących, a te Bogu poświęcone dziewice, hojnym obdarzała wsparciem. Za wpływem ludzi możnych, została do tego klasztoru przyjętą osoba, imieniem Krystyna, bardziej, by lubość młodego wieku swojego pokryła suknią zakonną, niźli, by istną była zakonnicą. Stąd więc powstał pomiędzy niektórymi zakonnicami szmer i narzekanie, że wpuszczono wilka do owczarni Pańskiej, by owce rozpraszał, a tak ganiły ksieni Salomei przyjęcie Krystyny do zakonu. Przybyła Kunegunda pewnego dnia na Grodzisko do klasztoru, a postrzegłszy to na ksienią oburzenie sióstr zakonnych, wieszczym duchem powiedziała im: "Służebnice Boże, przestańcie narzekać i żalić się na przyjęcie Krystyny do waszego klasztoru, jakoby ten oszpecony został jej płochym obyczajem; upewniam was, że Krystyna, którą teraz gardzicie, niezadługo zajmie się cnotliwymi czyny, ostrzejszym od was i doskonalszym życiem zajaśnieje". Po krótkim upływie czasu skutek wyświecił przepowiednię Kunegundy; jakoż niedługo potem, pobożne Krystyny życie wszystkie zakonnice z wielkim podziwem wychwalały.

Kunegunda nie tylko że z wrzącej w sercu pobożności codziennie kilku słuchała Mszy świętych, ale też troskliwie przestrzegała porządku, by według niego słudzy ołtarza, którym ona jałmużnę dawała, niejednocześnie świętą odprawiali ofiarę. Ten też obyczaj zachowała w podróży nawet przez księstwo odprawianej. Gdziekolwiek ujrzała świątynię Pańską w przejeździe, do niej wchodziła, gorące wylewając modły, polecała się świętemu patronowi kościoła, hojne jałmużny sługom ołtarza zostawiając. Aczkolwiek bowiem dusza jej zawsze była Bogiem zajęta, atoli w Wielkim Tygodniu szczególniej rozważała nieocenioną tajemnicę męki i śmierci Zbawiciela. W Kwietnią Niedzielę, ów radosny i tryumfalny wjazd Chrystusa do Jerozolimy, z wielką rozważała pociechą, ale w Wielki Czwartek i Piątek, z głębi serca swojego wywodziła nieukojony smutek i we łzach tonęła nad bolesną męką i sromotną śmiercią przez Niego zniesioną.

Kiedy w roku 1266 Swaro (Suwarów), książę kijowski z silnym a licznym wojskiem przyzwawszy w pomoc Litwinów i innych swych sprzymierzeńców, wtargnął do Polski, łupieżą i ogniem niszczyć ją zaczął, mordował starców i dzieci, a młodzież do twardej zagarniał niewoli: Bolesław Wstydliwy stanąwszy w obronie swego narodu i księstwa, wysłał przeciw niemu zebrane swe wojsko, pod dowództwem wojewodów Piotra krakowskiego i Janusza sandomierskiego, pokoju bardziej niż wojny pragnąc; wtedy to troskliwa o naród swój Kunegunda, oblubienica Bolesława, dniem i nocą modliła się ze łzami, martwiąc postem swe ciało, rozdawała jałmużnę między ubogich, a całemu duchowieństwu diecezji krakowskiej i pobożnym osobom poleciła, by błagały Boga o ocalenie Bolesława i wojska jego i odniesienie zwycięstwa nad nieprzyjacielem. Jakoż pewnej nocy, kiedy świętobliwa ta księżna w żywych westchnieniach, niezmazanym sercem prosiła Boga o zwycięstwo, ujrzała stojących przy sobie dwóch mężów w białych szatach wielką jasnością otoczonych; wzdrygnęła się zrazu ich widzenia, ale potem nabrała śmiałości. Odezwali się do niej uprzejmie: "nie troszcz się o ocalenie twego oblubieńca ani o wojsko jego; na wstawienie się twoje jesteśmy wysłani z przybytków niebieskich wesprzeć go Boską obroną". Zapytała ich, kto by oni byli, odpowiedzieli: "jesteśmy Gerwazy i Protazy, męczennicy, drugie już zwycięstwo nad nieprzyjacielem Polakom przynoszący". Upewniona Kunegunda przez niebieskich posłańców o przyszłym pokonaniu nieprzyjaciela, przez umyślnego posłańca doniosła Bolesławowi i polskim zastępom to niemylne zjawienie. Stąd nagła i mocna nadzieja ożywiła w polskich obozach rycerstwo, że przy pomocy Bożej pokonaną będzie horda najezdna, której się przedtem lękano. Przyszło wojsko polskie dnia 18 czerwca w piątek ku granicy ruskiej na miejsce, Piątka zwane, i stanęło naprzeciw nieprzyjacielowi, a że nadchodził dzień 19 czerwca uroczysty śś. Gerwazego i Protazego, a Polacy według doniesienia Kunegundy pokładali całą ufność w ich obronie; zaczem nazajutrz w sobotę wojska zwiodły z sobą bój zawzięty, uparta walka z obu stron długo trwała. Wszakże nieprzyjacielskie wojsko z Tatarów, Litwinów i Rusinów składające się, acz cztery razy było liczniejsze od polskiego, podało tył i zupełnie było porażone. Sam nawet Swaro, nie tylko jako wódz, ale też jako żołnierz walcząc, okryty ranami, by się do rąk Polaków nie dostał, uciekł z walki. Polacy położyli na placu kilka tysięcy nieprzyjaciela, a kilka tysięcy w niewolę wzięli, i to zwycięstwo za pomocą Bożą odniesione uskromiło Rusinów, że długi czas nie ważyli się najeżdżać ziemi koronnej (10).

Niemało obchodziły Kunegundę publiczne zgorszenia w jej księstwie rozsiewane: Piotr z Wojczy znamienity i bogaty szlachcic, zapalony swego ciała żądzą, wziął wiejską kobietę Agatę za nałożnicę, a żonę swoją Katarzynę srogo katował i pomiędzy sługi ją wtrącił. Dowiedziawszy się Kunegunda o gorszącej bezbożności Piotra, pojechała z kilką sługami do Wojczy i kazała im, by ku niej przyprowadzili żonę Katarzynę i ową nałożnicę, chcąc rzecz wyrozumieć; ale Piotr szlachcic dobywszy szabli, groził sługom, by się nie ważyli dopełnić rozkazu swej pani. Kunegunda, łagodna dziewica Chrystusowa, widząc bojaźń sług swoich, nie zważała na srogość Piotra, lecz zbliżywszy się ku niemu, pobożnie i słodko upominała go o publiczne i ohydne zgorszenie, grożąc mu sądem Bożym, a nawet karą doczesną, jeśli się nie poprawi i pokutować nie będzie. Wyrazy tej sługi Bożej do łez poruszyły Piotra, że obiecał niezwłocznie poprawę życia swojego. Zapobiegając sromotnemu jego nałogowi, kazała przywołać nałożnicę, ale ta w piecu się ukryła; wywleczona z niego, gdy nie chciała jechać z Kunegundą, opierającą się młodą a tłustą Agatę sama księżna słaba i delikatna wepchnęła do swego powozu, i na miejscu pokuty osadziła.

Rozchodziła się wszędzie wieść głośna o wielce świętobliwym życiu Kunegundy księżnej polskiej, doszła ona i do Węgier do jej czcigodnych rodziców; ci gorąco pragnęli widzieć dostojną córkę swoją z Bolesławem. Wyprawili zatem poselstwo do Polski z prośbą, by oboje przyjechali odwiedzić ich w Węgrzech. Skoro przybyła z Bolesławem, powitali ich z wielką miłością i uszanowaniem rodzice, bracia, pierwsi panowie i inni obywatele. Bawiąc tam nieco dłużej nad czas zakreślony, objeżdżali bowiem węgierską krainę, przybyli do Marmarosz, gdzie są obfite soli kopalnie. Kunegunda prosiła króla ojca swojego o jedną kopalnię soli, na której wtedy stała, by ją onej na wieczne czasy darował. Ojciec Bela, który z miłości ku córce kochanej, gotów był daleko więcej dla niej uczynić, chętnie na to zezwolił. Kunegunda zdjąwszy z palca mały pierścionek złoty, wrzuciła go do owej kopalni, jakby na znak dziedzictwa i pieczęci, że odtąd kopalnia ta do niej należy. Okoliczność tę wszyscy obecni za istny żart uważali, wiedząc niemylnie, że niemniej Polska jak Węgry obfituje w dostatek soli; sama tylko Kunegunda, której umysłem duch Boży kierował, wiedziała o skutku czynu swojego. Gdy w parę lat po jej z Bolesławem do Polski powrocie odkryto w Bochni nowe soli kopalnie (11), skoro pierwszy bałwan soli od mas oddzielony rozbijano na mniejsze kruchy, w środku twardej jego spójni górnicy znaleźli ten sam pierścionek złoty z jego znakami, który święta dziewica Kunegunda wrzuciła była do kopalni solnej w Marmarosz, od ojca swego Beli jej darowanej (12). Górnicy nie wiedząc o wypadku w Węgrzech, zanieśli Bolesławowi książęciu jako szczególne zjawisko w kruchu soli wynaleziony pierścionek, który Kunegunda poznała ze znamion, postaci, wagi, okrągłości i diamentu weń wprawionego, że jest rzeczywiście jej i ten sam, który ona wrzuciła do kopalni w Marmarosz. Ten rzadki a niepospolity cud bardzo zdziwił nie tylko wszystkich obecnych, ale też samą Kunegundę, która czule dziękując Zbawicielowi, że sól od ojca doczesnego w Węgrzech żartem darowaną, Ojciec przedwieczny nie tylko dla niej, ale też dla całego narodu polskiego, tajną sprawą za rzeczywisty dar uznać raczył. Przywiozła Kunegunda z Węgier od ojca swego, króla Beli, złote i srebrne naczynia i numizmata, które jej rodzice w upominku dali; ona atoli uczyniła z nich dar niebieskiemu Oblubieńcowi swojemu, kazawszy zrobić z nich kielichy i kościelne naczynia; a resztę na wsparcie biednych obróciła. Po swym powrocie sposób życia swojego ściślejszym zaostrzyła postem, zażywając pokarmów, których starzy przodkowie nasi w Wielkim Poście zażywać byli zwykli. Stąd więc blady kolor okrył jej ciało na twarzy. Ganił Bolesław tę jej surowość, by nierozważnym martwieniem się nie przyspieszyła sobie zgonu rychłego; obiecała mu i wszystkim upominającym ją, że się ograniczy w swej powściągliwości; nic jednak nie opuściła z przedsięwziętego życia, mówiła ona do siebie, że to nie przystoi prawdziwej cnocie, zacząć ją a nie dokonać; a dla okazałości ciała nie godzi się zaniechać ozdoby duszy; skrycie zatem za pośrednictwem jednej a wiernej niewiasty postnych zażywała potraw. Bolesław chcąc przekonać się o jej przyrzeczeniu, pewnego dnia wszedł niespodzianie do jej jadalni, i rzeczywiście zastał Kunegundę jedzącą rybę; chcąc ją przekonać, skosztował, ale z dziwnego rozporządzenia Bożego uczuł smak najprzyjemniejszej mięsnej potrawy; skosztował i wody, lecz i ta przybrała smak wybornego wina. Wielkim zdumieniem ujęty, nie karcił jej, ale wysoko cenił, widząc w niej cudowną łaskę Bożą i życie świętobliwe.

Kiedy Bóg cudowny w świętych swoich bardzo często udzielał liczne łaski ludowi za przyczyną św. Stanisława męczennika i krakowskiego biskupa, Kunegunda troskliwie i nieustannie zachęcała Bolesława swego oblubieńca i Prandotę biskupa do starania się u Stolicy Apostolskiej o kanonizację, której Polacy blisko przez dwieście lat zaniedbywali. A chociaż wyprawieni do Rzymu posłowie doznawali trudności w tej sprawie, z uwagi, że po tak długim upływie czasu, teraz dopiero przywodzą liczne cuda na okazanie świętobliwości patrona i rodaka swojego; ta jednak dziewica Chrystusowa jeszcze silniej budziła w nich nadzieję, że niezawodnie Bóg da szczęśliwy koniec tej sprawie, by w zaczętym nie ustawali przedsięwzięciu. Skoro usunięte zostały wszystkie przeszkody w trzechletnim procesie u Stolicy Apostolskiej, a Innocencjusz IV papież ogłosił kanonizację św. Stanisława, Kunegunda z wielką pociechą miała udział szczęśliwy z biskupami dnia 8 maja w dźwignieniu świętych szczętów jego z grobu w katedralnym kościele krakowskim. Nieskończenie była temu rada, że tak wielkiej uroczystości stała się uczestniczką i że przez długi czas zaniedbaną kanonizację za jej i Bolesława staraniem Bóg z dobroci swej do skutku doprowadzić raczył (13). Atoli religijna ta usługa nie ostudziła wrzącego miłością Bożą serca Kunegundy; podniosła ona pobożny umysł swój do wyższych czynów na zarobek wiecznej chwały, i ku powiększeniu cześci Bogu na ziemi. Umyśliła wystawić w Starym Sączu klasztor dla zakonnic św. Klary, i z tym zamiarem udawszy się do Bolesława książęcia i oblubieńca swego, czule do niego przemówiła: "Widzisz książę, żeśmy oboje weszli w przykładny wiek podeszły, a nie najwięcej nam już zostaje do śmierci naszej, która może niedługo przetnie pasmo życia naszego; wypada nam zatem koniecznie jakim trwałym czynem utorować sobie drogę, za którą niemylnie trafić możem do zbawienia; zwłaszcza, że bezpotomni pomrzemy. Nie przedłużam wyrazów, proszę cię, przyjmij moją radę, i wystaw klasztor dla zakonnic, które przy zachowaniu dziewiczej czystości Bogu służąc, prosić Go będą o zbawienie dla nas, a to w miasteczku Sączu, i opatrz go książęcą hojnością z posagu, który przyniosłam od ojca mojego". Mowa Kunegundy aż do łez poruszyła skłonne ku pobożności serce Bolesława, od razu zatem odpowiedział jej, że nie tylko wystawienia klasztoru dla Klarysek i uposażenia go, ale nawet co tylko przełoży mu dla korzyści zbawienia, niczego jej nie odmówi. Niezwłocznie dopełniając swego przyrzeczenia, kazał stawiać w Sączu (teraz Starym nazwanym) kościół pod tytułem Trójcy Przenajświętszej z klasztorem dla zakonnic św. Klary; zarazem miasteczko Sącz jego własne, jako też młyny na rzekach: Popradzie i Dunajcu, kilkanaście wiosek z gruntami i łąki na utrzymanie stu zakonnic na posag zapisał, z ustąpieniem wszelkiego na zawsze prawa własności, zostawiwszy sobie jedynie obowiązek obrońcy i opiekuna (14). Ale, skoro łaska Ducha Świętego owładnie serce wybrańca do wiecznej chwały i w nim się ustali, do coraz wyższej podnosi je świątobliwości. Kunegunda zagrzana nową łaską niebios, przyjęła trzecią regułę św. Franciszka, i nie tylko ona za zezwoleniem Bolesława czystość poślubiła, ale i on, usilną jej namową skłoniony, wykonał ślub powściągliwości przed biskupem Prandotą w krakowskim kościele. Po zobowiązaniu się regułą, podwoiła umartwienia swego żywota; ściślej niż przedtem pościła, kościoły, szpitale i domy ubogimi i starcami napełnione, boso zwiedzała. Widząc Bolesław, że porą zimową i słotną krew sączyła się z nóg Kunegundy, zawiadomił o tym jej spowiednika, i niewiasty z nią chodzące, nakazując, by ją odwiodły od tego obyczaju. Jakoż spowiednik pod posłuszeństwem kazał jej, by z sobą brała obuwie. Ale Kunegunda, dopełniając nakazu, uwiązawszy u paska trzewiki przy boku, boso atoli zwiedzała kościoły i szpitale. Pobożne to oszukanie doszło do uszu spowiednika, który bardzo nieroztropnie kazał Kunegundzie za lekkie ważenie jego upomnień, siedzieć na ziemi i trzymać w ręku owe trzewiki. W głębokiej pokorze przyjęła tę jawną pokutę i poczytała ją za szczęście dla siebie, że jawnie i z posłuszeństwa mogła naśladować pokornego Zbawiciela.

Aczkolwiek w upływie życia swego zawsze jakąś zajmowała się pracą, jednak po przyjęciu reguły w każdej chwili potem naznaczała dla siebie zatrudnienie; po dopołudniowym nabożeństwie, posiliwszy się nieco, trudniła się robotą, i te wyroby swoje rozdawała kościołom, klasztorom, lub ubogim osobom, skąd poiła swe serce wielką rozkoszą, że z pracy rąk swoich mogła czynić jałmużnę.

Kiedy już dobiegał rok czterdziesty powściągliwego jej małżeństwa z Bolesławem, i kiedy ten książę i monarcha polski ujęty został śmiertelną chorobą, a do jej oddalenia, za troskliwym Kunegundy staraniem, wszystkie środki sztuki lekarskiej chybiały celu swego; gdy na koniec opatrzony śś. Sakramentami, dnia 10 grudnia 1279 r., opuściwszy przemienne szczęście świata w zamku krakowskim, przeniósł się do życia lepszego; Kunegunda w sam tylko dzień jego zejścia z umiarkowaniem płakała go, jako opiekuna swojego i stróża jej czystości. Nazajutrz cały umysł i nadzieję swoją obróciła ku Bogu, właśnie jakby i sobie śmierci życzyła. Po uroczyście odbytym, według chrześcijańskich obrzędów, pogrzebie zwłok Bolesława w kościele oo. Franciszkanów krakowskich, panowie polscy, i Paweł biskup usilnie prosili ją, a nawet za wpływem osób pobożnych i znamienitych, nalegali na nią, by przyjęła rządy państwa, obiecując jej to samo posłuszeństwo, wierność i miłość, jaką mieli ku Bolesławowi. Ale ona błagała ich o tę samą litość, jaką zawsze mieli nad nią, by ją od tego uwolnili ciężaru; i ze łzami podziękowawszy im za to zaufanie w niej położone, odpowiedziała: że sobie nie życzy obarczać się sprawami tego świata, owszem skrzętniej chce pracować około swego zbawienia, i zupełnie oddać się bogomyślności. Rozgłoszona wieść żałosna, że księżna wydala się na zawsze z Krakowa, obudziła nieutulony żal, płacz i narzekanie pomiędzy ubogimi wdowami, sierotami i biedakami, że utracają matkę, opiekunkę i jedyną ich wspomożycielkę. Kunegunda, chcąc tym narzekaniom rychły położyć koniec, czym prędzej rozdała do kościołów i pomiędzy ubogich wszystkie swe kosztowności, i we wdowiej sukni udała się z siostrą swoją Jolentą wdową po Bolesławie, poznańskim książęciu, do klasztoru w Starym Sączu, za jej staraniem wystawionego. Nieskończenie rada była przełożona, oraz całe zgromadzenie cieszyło się z przybycia do klasztoru ich fundatorki. Obrała sobie Kunegunda skromną z zakonnicami celkę, a z wielkiej radości, że osiągnęła cel zamierzony, czułe dzięki składała Panu Bogu. Ściśle przestrzegając zakonnego powołania, mięsnych pokarmów nie jadła, raz tylko na dzień zasilając się pokarmem, ile utrzymanie życia wymagało. Tak się od razu wzniosła do wyższej doskonałości zakonnej, że jej pokorę i pobożność podziwiały wszystkie siostry zakonne. Wypuściwszy z umysłu wysokie swe urodzenie i godność książęcą, uważała się za służącą sióstr zakonnych; uniżała się do obowiązków klasztornych; ochotnie pełniła tygodniowo przypadającą posługę, obmywała naczynia kuchenne i refektarskie, nosiła drzewo, wymiatała śmieci i w głębokim ukorzeniu do siebie mówiła: "Kunegundo, oto jest czas, miejsce i stan, który wymaga od ciebie innych obyczajów i ściślejszej doskonałości żywota; silniejszym nitem miłości powinnaś spoić z Bogiem serce i myśl twoją, i cnotliwymi czynami uświęcić twe powołanie. Weszłaś na wąską ścieżkę, zamknęłaś się w klasztorze dziewic Bogu poświęconych: chroń się tego przezornie, byś w zakonie nie poniżyła przez zaniedbanie tych czynów, któreś na świecie wypełniała".

W książęcym stanie, pragnąc wyższej życia świętobliwości, tę dopiero w klasztornym ustroniu przykładnymi czyny w całym osiągnęła rozwoju: ścisłe zachowanie przepisów zakonnych i klasztornych obyczajów, nie tylko stawiło Kunegundę na równi ze starymi zakonnicami, ale nawet przewyższyła je swą świętobliwością. W każdy piątek dla uczczenia Zbawcy, który w ten dzień bolesną mękę i śmierć sromotną poniósł, zupełnie pościła, żadnych pokarmów nie zażywając; w sobotę zaś i w każdą wigilię do Najświętszej Panny Maryi i świętych Bożych, cały dzień nic nie jedząc, w wieczór dopiero zasilała się kawałkiem chleba i trochą wody. Do tego martwienia przydawała inne ostrości żywota: porą zimową w letnim habicie i boso chodziła, zimnem uskramiając zmysły ciała swojego. Wstawszy z twardej pościeli, o północy szła na modlitwę do świątyni Pańskiej, a według upodobanego zwyczaju, kładąc się krzyżem na ziemi przed wizerunkiem ukrzyżowanego Zbawiciela, w żywych i rzewnych westchnieniach rozpamiętywała bolesną Jego mękę; potem wstawszy, ciało swe postem zwątlone i wynędzniałe dyscypliną srogo chłostała. Taka była pobożność Kunegundy w sądeckim klasztorze. A chociaż od kolebki niezmazanym życiem i cnotliwymi czyny jaśniała, ten atoli jej żywot zakonny pokutnym męczeństwem nazwać należy (15). Ile jej zostawało czasu od nabożeństwa i zatrudnień klasztornych, ten cały obracała na usługę około chorych sióstr zakonnych, podając im zasilenie; zimową porą w piecach im paliła; a ciesząc je w chorobie, z uprzejmością nawet powszechne usługi im czyniła. Siostry zakonne obrały ją przełożoną klasztoru, i ani usilne prośby, ani łzy nie uwolniły jej od tego urzędu; wówczas ona niemniej jak w świeckim jeszcze stanie z dochodów, którymi klasztor ten uposażyła, wspierała ubogie i chore osoby, uciśnione wdowy i sieroty, pod swą przygarniając opiekę. Dla ojców Franciszkanów klasztoru w Starym Sączu na każde ich prowincjalne zgromadzenie po 200 złotych ówczesną monetą dawała. Ale co powiedział święty Paweł apostoł: "Wszyscy, którzy chcą pobożnie żyć w Jezusie Chrystusie, cierpieć będą prześladowanie", to się niestety! i na Kunegundzie ziściło; albowiem kilku nikczemnych a przewrotnych Franciszkanów klasztoru sądeckiego, którzy bez powołania wszedłszy do św. zakonu, niewdzięczni za odbierane od Kunegundy dobrodziejstwa, zazdrością pobudzeni, wypaczając jej życie świętobliwe dlatego, że się niemal co dzień spowiadała ojcu Boguchwałowi Franciszkanowi, poważyli się rzucić na nią, 60 lat już wtedy liczącą, haniebną potwarz, bezbożnie rozgłaszając, jakoby się ze spowiednikiem Boguchwałem grzechem nieczystości kaziła. W skutek potwarzy doniesionej o. kustoszowi i gwardianowi krakowskiego klasztoru, ojciec Boguchwał został wezwany do Krakowa dla odebrania surowej kary i pokuty za to świętokradzkie nadużycie. Siostry zakonne, świadome świętobliwego życia Kunegundy, srodze obrażone tą potwarzą i obelgą, stanęły śmiało w obronie jej niewinności. Ale ona upomniała je uprzejmie i powiedziała im: "Kochane siostry i córki moje, nie przeszkadzajcie dopuszczeniu Bożemu i cierpliwości mojej, bo grzechy i przewinienia moje na większą karę u Boga zasłużyły, póki ich nieskończone Jego miłosierdzie nie przemaże. Cierpliwość nam koniecznie potrzebna, bo ona każde dzieło udoskonala; a za wielkie utrapienia w tym życiu cierpliwie zniesione, Bóg sprawiedliwy wielką nagrodę w niebie zgotował". Tymi uwagami uspokoiła ona swe siostry, ale zakonnicy coraz srożej obruszali się w klasztorze, i gdy na ich skargę natychmiast kazał ojciec kustosz stawić się ojcu Boguchwałowi do klasztoru krakowskiego, a na jego miejsce posłał do Sącza ojca Piotra Odana, rodem Czecha, ostrego Franciszkana; ten zrazu uwierzywszy owym potwarzom, pobożne czyny Kunegundy jako obłudne miał w podejrzeniu. Wszakże nie zupełnie wierzył cudzym mowom i uszom swoim, chciał on naocznie przekonać się o jej pobożności: a tak przyszedł niespodzianie do klasztoru, i tajnie usunął zasłony od oratorium, w którym się wtedy samotnie modliła Kunegunda, chcąc podejść ją, jak mniemał, w udawanej pobożności. Lecz oto! ujrzał ją światłem niebieskim całą jaśniejącą i rozpromienioną w skromnej i kornej postawie modlącą się; a nie mogąc cielesnymi oczyma swymi znieść owego blasku jasności nadprzyrodzonej, padł twarzą na ziemię zalawszy się łzami, i z wielkim podziwem patrzał na rozpromienioną oblubienicę Chrystusową, nie mogąc pojąć bezczelnej potwarzy przewrotnej swej braci zakonnej. Z surowego więc karciciela stał się jej czcicielem i prawym głosicielem jej cnót i świętobliwego żywota. Cudowne to widzenie opowiedział zakonnicom, skarcił oo. Franciszkanów i od razu doniósł ojcu kustoszowi o tym sumiennie.

Kiedy w r. 1287 horda tatarskich pohańców głodem i nędzą w swym kraju nękana, wtargnęła do Polski, a Leszek Czarny, książę krakowski i sandomierski, wahając się dać jej mężny odpór, uszedł do Węgier; z jego odejścia korzystając barbarzyńcy, ogniem i mieczem burzyli Małą Polskę, a doznawszy tylko pod Sandomierzem i pod Krakowem słabego odporu, w ciągłych turniejach spieszyli ku Karpatom, zniszczyć resztę miasteczek i dziedzin polskich, i już zbliżali się ku Sączu. Kunegunda zatrwożona nadchodzącymi Tatarami, udała się z dwiema rodzonymi siostrami, Jolentą i Konstancją, wdową po Leonie książęciu lwowskim, oraz z 70 zakonnicami do blisko położonej nad Dunajcem warowni zamku, Pieniny zwanego. Gdy nie starczyło tyle koni i wozów klasztornych do zabrania wszystkich zakonnic, resztę osób włościanie z wiosek klasztornych wezwani na wózkach swych wieźli; wjechawszy między Karpaty, posłyszeli o nadciągnionych w trop za nimi barbarzyńcach, a tak ze strachu uciekając, gdzie który mógł, odbiegli reszty zakonnic w lasach śniegami zasypanych, działo się to bowiem w porze zimowej, nie zważając na rzewne ich błagania. Stroskane zakonnice wystawione na widoczne niebezpieczeństwo, bez ratunku i pomocy, udały się z gorącymi modły do Boga, wzywając nieobecnej Kunegundy, która już pociągiem klasztornym w zamku Pieniny, ze starszymi zakonnicami stanęła. Nie były atoli w swej ufności zawiedzone, bo za prośbą i zasługami Kunegundy, bez szwanku z pomiędzy hufca Tatarów ocalone: Zofija, Klara, Salomea i inne zakonnice, pojedynczo i pieszo przyszły do zamku Pieniny, ku opiekunce i matce swej Kunegundzie. Niedługo potem Tatarzy pokusili się dobyć zamku Pieniny; zakonnice strwożone, z wielkim płaczem i łkaniem padły u nóg Kunegundy, prosząc ją o modlitwę za nimi do Boga, aby nie wpadły w ręce pohańców, i nie były zagarnione do sromotnej niewoli. Bojaźnią ich i rozpaczą oblubienica Chrystusowa pobudzona, cieszyła je, mówiąc: "Ufajcie Bogu, córki moje, rychło pomoc Jego wybawi nas z niebezpieczeństwa". Padła Kunegunda na kolana, modląc się ze łzami; w tej więc chwili barbarzyńcy natarczywie dobywający zamku, jakąś niepojętą przerażeni trwogą, jakby z wyższego nakazu odstąpili od twierdzy, z większym pośpiechem, niżeli ku niej przyszli. Po wyjściu Tatarów z Polski, którzy zagarnęli w niewolę dwadzieścia jeden tysięcy dziewic i młodzieńców, oprócz innych mężczyzn i niewiast, Kunegunda wróciła ze swym zgromadzeniem do sądeckiego klasztoru, aleć nie zastała ani w klasztorze, ani w jego wioskach, ani też w okolicy żadnej zgoła żywności ni dobytku, bo pohańcy wszystko zużyli i z sobą zabrali; same tylko budynki klasztorne ocalały. W tym ucisku udała się do miłośnika swojego Chrystusa Pana, i z niewyczerpanej Jego opatrzności dziwnym sposobem cało wyżywiła swoje zgromadzenie aż do nowych zbiorów.

Jeszcze za życia swego zajaśniała Kunegunda w sądeckim klasztorze nadprzyrodzonymi dary, które jej Zbawiciel udzielał. Zakonnice w tym klasztorze nie miały wody źródlanej, ale ją brały ze studni głęboko wykutej, a w tej bardzo często podczas posuchy wody nie stawało, zwłaszcza, gdy Dunajec blisko klasztoru płynący znacznie bywał zmniejszony. Płynął niedaleko klasztoru potok, zwany Przeszcznica, toczył on czystą i dobrą wodę, której mu inne z gór spadające dostarczały strumyki. Pragnąc Kunegunda zapobiec owemu niedostatkowi, myśl błoga zachęciła ją, by z niego sprowadzić wodę do klasztoru; ale znacznie wysokie pagórki przeszkadzały jej zamiarowi. Udawszy się z ufną modlitwą o pomoc do Boga, u którego nic nie ma niepodobnego; podpierając się laską lipową, poszła z kilką zakonnymi siostrami ku źródłu tego potoku, chcąc je sprowadzić do klasztoru. Przyszedłszy ku zdrojowi, rozkazała mu mocą swej modlitwy, by opuścił swe koryto, a płynął za śladem, który mu wskaże. Prawdziwie cudownym sposobem żywioł wody usłuchał rozkazu Bożego, bo opuściwszy zwykłe koryto, płynął za śladem przez Kunegundę ową laską zakreślonym, około pagórków przeszkodnych, nowym i niezwykłym korytem aż do zabudowań klasztornych. Wszyscy obecni z wielkim podziwem patrzyli na ten cud rzadki; dziś jeszcze ów potok, Przeszcznica zwany, przez zabudowania klasztoru sądeckiego płynący, tego czynu dowodzi (16). Tę samą laskę lipową, której Kunegunda używała do podpierania się, utkwiwszy wtedy w ziemi przy kościele, nazajutrz rano kazała przynieść ją sobie; ale laska przez tę noc wydała z siebie wyrostki a nawet zielone gałązki, na dowód świętobliwości i nieskażonej niewinności św. Kunegundy; potem urosła z niej wielka lipa, i przez kilka wieków istniała. Ubogacił Chrystus swą oblubienicę i tym darem, że pocałowaniem uzdrowiła chorego. Katarzyna z Odolan, zakonnica klasztoru sądeckiego, cierpiała nieznośną boleść oczu, skoro ją Kunegunda w oczy pocałowała, niebawem ozdrowiała. Ojciec Boguchwał, jej spowiednik, śmiertelnie chorując, już bliski był zgonu; Kunegunda gorąco prosiła Boga o przywrócenie mu zdrowia; nagle ukazała się nad nią niezwykła jasność, jakby się niebo otworzyło; będąc zdumiona, co by ona znaczyła, zjawił się przed nią Franciszek św. w śnieżnej szacie, ciesząc ją: "nie troszcz się, rzecze, córko moja, o syna mego Boguchwała, acz go powołać miałem do uczestnictwa wiecznej chwały, za twoją prośbą jeszcze przy życiu zostanie"; w tej samej chwili usługujący choremu Bogusławowi braciszek przyszedł ku niej: Kunegunda powiedziała mu, że ojciec spowiednik już konający, żyć będzie; i rzeczywiście do zdrowia powrócił. Zakonnica imieniem Osanna Ziołkońska, wszedłszy przypadkiem do oratorium, w którym się bł. Kunegunda samotnie modliła, ujrzała tę służebnicę Chrystusową zdrojem łez zalaną i z wizerunkiem Najświętszej Panny Maryi na ołtarzu stojącym słodko rozmawiającą; Ziołkońska słyszała głos wyrazów, które z wizerunku Najświętszej Maryi w postaci promienia wychodziły, ale słów nie rozumiała. Z wielkim podziwem patrzała na Kunegundę, nadprzyrodzonym światłem rozjaśnioną, a w głębokim rozmyślaniu zanurzoną. Kunegunda ni wnijścia Osanny, ni jej obecności nie postrzegła; a gdy to widzenie drugim wyjawiła zakonnicom, te zabroniły jej tego opowiadania za życia Kunegundy, jako też wchodzenia do jej oratorium, by nie przeszkadzać jej rozmowie z niebiany. Tego samego dnia przywieziono do sądeckiego klasztoru człowieka, imieniem Siestrzenulka, którego szatan opętał; miotał nim i trapił go we dnie i w nocy. Kunegunda, ulitowawszy się nad nieszczęśliwym, znakiem krzyża przeżegnała opętanego, rozkazując szatanowi opuścić go; ale szatan hardy, miotając nieszczęśliwym, wóz, na którym był przywieziony, w powietrze podnosił, wołając: "biada mnie nędznemu i potępionemu, że mam być na rozkaz jednej Węgierki wypędzonym". Odpowiedziała mu: "chociażem niegodna służebnica Chrystusowa, ty jednak duchu nieczysty powinieneś lękać się Boga Najwyższego i ulegać sługom Jego"; szatan nie mogąc znieść tych wyrazów, niezwłocznie opuścił owego człowieka, którego przedtem długo trapił. Żywiła go potem Kunegunda przy klasztorze czas niejaki, i odesłała go zdrowym do jego domu.

Dziewczynka imieniem Klara, córka Jakuba, mieszkańca Sącza, przez nieszczęśliwe spadnięcie z piętra, w domu swych rodziców, złamawszy kark, życie utraciła. Strapieni jej rodzice rzewnie jej płakali. Na wieść tego wypadku zbiegło się wielu mieszkańców; jedni radzili, by zmarłą córeczkę zanieść do Kunegundy, drudzy mówili, że to na próżno. Rodzice z wielkiej miłości ku swej córeczce, zanieśli ją do służebnicy Chrystusowej i na klęczkach rzewnie prosili, by ciężkim smutkiem stroskanych pocieszyła, a swą modlitwą życie ich córeczce przywróciła. Kunegunda rozczulona prośbą rozrzewnionych, modląc się kornym sercem do Stwórcy wszech rzeczy, uczyniła znak krzyża św. na głowie umarłej Klary, i wstać jej kazała; dziewczynka ożyła i wstała od razu za jej rozkazem. Zakonnica Paulina drugiej zakonnicy Zofii przypadkiem prawe oko świecą wypaliła, którego źrenica tak była uszkodzona, że oko zupełnie zepsute zostało. Powstało wielkie narzekanie między zakonnicami na Paulinę, i często przykrymi karcono ją wyrazami. Pewnego dnia zakonnice wprowadziły Zofiją do oratorium bł. Kunegundy, i prosiły ją, by swymi modlitwami uzdrowiła oko biednej Zofii. Przyjęła je uprzejmie, a udawszy się z prośbą do swego oblubieńca Chrystusa, uczyniła znak krzyża św. na skaleczonym oku, oddaliła od niej ślepotę, boleść i ranę, przywróciła jej pierwszą widzenia władzę.

Kreśląc w krótkości te rysy pełnego żywota bł. Kunegundy, opuszczamy wiele czynów jej litości, jałmużn      i łask cudownych, które za jej wstawieniem się Bóg miłosierny udzielał rozmaitym nieszczęściem znękanemu ludowi; długi bowiem szereg dobrodziejstw przyszłoby napisać, gdybyśmy wszystkie sprawy jej dobroci wyszczególnić chcieli. Kiedy już dobiegała doczesności kresu, pilniej ona niż przedtem zaczęła gotować się na śmierć, modląc się dniem i nocą, by tym pewniej osiągnąć mogła wieniec nagrody w wiecznej chwale. Dnia 1 września roku 1291 ujęła ją choroba, która wzmagając się, wątliła jej siły żywotne. Wszakże leżąc na łożu boleści Kunegunda, nie opuszczała żadnego nabożeństwa, odmawiała pacierze zakonne i inne modły nabożne; a oparta na ramionach zakonnic, słuchała Mszy świętej. Podczas tej ostatniej a bardzo dotkliwej choroby ukazali się Kunegundzie: śś. Jan Chrzciciel, Jan Ewangelista i bł. Salomea, pocieszyli ją uprzejmie, mówiąc do niej: "Nie bój się córko, ale bądź pewna niebieskiej nagrody, niedługo osiągniesz ją, skoro wyjdziesz z więzów ciała twojego". Kiedy jej niemoc dnia 17 lipca 1292 r. wzmogła się do tego stopnia, że dla zupełnie osłabionych sił jej ciała, zdawała się już ostatnia dobijać jej życia godzina: siostry zakonne udały się do Boga z wielkim płaczem, narzekaniem i gorącą modlitwą, aby jeszcze nie wzywał do siebie kochanej ich matki, pocieszycielki i jedynej opiekunki, i nie pogrążał ich nagle w głębokim smutku i strapieniu. Jakoż wysłuchane zostały rzewne ich łkania. Poznała ona to w duchu łaski, kazała zatem przywołać je i powiedziała im uprzejmie: "Coście uczyniły siostry kochane? oto Najświętsza Maryja, królowa nieba, ukazała mi się i upewniła mnie, iż w następną sobotę (dnia 20 lipca) mój oblubieniec Jezus Chrystus wezwie mnie do siebie; atoli na prośby wasze nieco przedłużonym został żywot mój na ziemi; teraz nie wiem kiedy ostatni moment zgonu mojego nastąpi; niech wam to Bóg przebaczy". Od tej godziny w każdym momencie, w żywym uczuciu serca, wysławiała Boga w Trójcy jedynego, że ją zachować raczył w nienaruszonej dziewiczej czystości i silną łaską swą uzbroił do zwalczenia miłośników świata, ciała i szatana. Skoro nadszedł ów upragniony dzień i godzina, w której miała niezmazaną duszę swoją oddać Stwórcy swojemu, kazała zadzwonić na siostry, by się do niej zgromadziły; w ich zatem obecności przyjąwszy najświętszy Wiatyk, ów zasiłek na drogę do życia wiecznego, ile jej sił starczyło, podniosła się na łożu i w ostatnim upominku czule do nich przemówiła: "Wiadomo wam, rzecze, najmilsze córki moje, żem zawsze i usilnie zachęcała was do coraz wyższej cnotliwości życia zakonnego, ukazując wam niemylną drogę do zbawienia; że miłosierdzie Boże wywołało was z wrzawy burzliwego świata i przywiodło do zaciszy świętego zakonu waszego; że i ja, zgromadzając was do tego klasztoru, nie pokładałam nadziei w ludzkiej potędze, ani w królewskiej opiece, ale całą ufność moją położyłam w pomocy Bożej. Rozważcie kochane córki powołanie i śluby wasze, które oblubieniec wasz Chrystus w sercach waszych zawiązał, a tak: im zacniejsze powołanie wasze i ściślejsze obowiązki, tym też większa od drugich ludzi powinna być świętobliwość wasza. Chrońcie się przezornie nie tylko grzechu, ale i postaci jego, przestrzegając dziewiczej niewinności. Niechaj jedynym żywiołem dla serca waszego będzie politowanie, pobożność i miłość wzajemna między wami; powściągajcie język wasz nie tylko od obmowy, ale nawet od wszelkiego płochego i nieużytecznego słowa. Cierpliwość w przygodach, uprzejmość w pożyciu niech na umysłach waszych usiędą. Ja zaś pierwsza z grzeszników, ufając w miłosierdziu Bożym, stanę za pośredniczkę pomiędzy wami a oblubieńcom naszym Jezusem Chrystusem", itd. Skoro Kunegunda słabym już głosem ukończyła te pożegnalne wyrazy, odezwały się siostry zakonne w nieutulonych łkaniach i płaczu: "O! matko nasza najdroższa, komuż nas zostawiasz, stroskane i opuszczone córki twoje! któraż inna zdoła tak cieszyć nas i starać się o nas, jak ty troszczyłaś się; wiemy, że pragniesz pospieszyć do niebieskiej ojczyzny po wieniec nagrodny ręką Zbawiciela dla ciebie uwity, ale my pragniemy, byś nas dłużej twym pobożności przykładem udoskonalała". Zbliżyła się potem ku niej Gryfina, po Leszku Czarnym wdowa, która niedawno przybyła z Czech do Sącza, i mówiła do gasnącej Kunegundy: "O! matko ukochana, o! pani nasza, azali już czujesz nadchodzącą godzinę tego na zawsze od nas odłączenia?". Odpowiedziała umierająca wszystkim obecnym: "Utulcie córki kochane łzy i łkania wasze, i zostawcie mnie na chwilę spokojną; oto już nadeszła godzina, w której Chrystus Pan, mój oblubieniec, wieczną chwałą uwieńczy skronie tych, którzy Mu z całego serca wiernie służyli". Tajemnie modliła się prawie przez godzinę, wzywając świętych Bożych ku pomocy; potem prosiła o namaszczenie siebie Olejem św. Gdy bracia zakonni spełnili ten obrzęd, kazała siostrom ustąpić nieco na stronę; zapytana o powód, odpowiedziała: "nie widzicież Zakonodawcę naszego Franciszka św., który przyszedł pocieszyć mnie przy zgonie?". Nieskończenie ucieszyły się tym siostry zakonne, że i niebianie obecni są jej zaśnięciu. Kiedy już miała oddać ostatnie tchnienie, w słodkim uczuciu serca przemówiła: "O! dobry Jezu, o najdroższy Odkupicielu i Oblubieńcze mój, który w obecnej godzinie przed Twoje oblicze stawić mi się nakazujesz, Ty wiesz, żem Cię nad syny ludzkie najpiękniejszego, czystym a nieskażonym sercem wyżej umiłowała, bezpiecznie zatem nie przez moje zasługi, ale przez zasługi niewinnie przelanej krwi i śmierci Twej do Ciebie przychodzę; proszę Cię ukorzonym sercem, racz mnie przyjąć do siebie i na łonie Abrahama umieścić; Ojcze! w ręce Twoje oddaję ducha mojego". Potem zwiesiła ku piersiom swe oblicze i słodko zasnęła w Panu. Dusza jej święta, z więzów doczesnych uwolniona, światłem nadprzyrodzonym rozjaśniona, wznosiła się ku życiu wyższego szczęścia w niebiesiech. Odtąd już nie okiem wiary i nadziei, ale rzeczywiście zaczęła się wpatrywać w niepojętą zmysłem ludzkim piękność oblubieńca swego Jezusa Chrystusa, którego za życia całym kochała sercem. Przeżywszy lat trzynaście w zakonie, w 68 roku wieku swego, przed wschodem słońca, dnia 24 lipca 1292 roku przeniosła się do wieczności. Powitała się Kunegunda u podwoi wiecznego Pana z orszakiem świętych ziomków naszych, a Zbawiciel podał do jej rąk lilię dziewiczej niewinności i zasłużoną ciągłym a dobrowolnym martwieniem ciała swojego palmę męczeńską.

Po szczęśliwym przejściu duszy Kunegundy do lepszego żywota, jej błogosławione zwłoki wydawały woń tak przyjemną, jak zapach balsamu, czuli ją wszyscy obecni jej zgonowi. To ciało, co za życia postami, czuwaniem, biczowaniem, włosiennicą było martwione i wyrażało postać żółtą i siną, po śmierci lśniło się dziwną białością, a wargi różowym kolorem ozdobione, właśnie jakby uwielbionego ciała przybrało znamię. Bóg cudowny w wiernych sługach swoich objawił zgon Kunegundy niektórym pobożnym osobom. Elżbieta, zakonnica, szlacheckiego rodu z Węgier, znana z pobożności i cnoty w klasztorze sądeckim, przez całą noc znużona czuwaniem przy Kunegundzie bliskiej śmierci, przed brzaskiem dnia udała się na modlitwę do oratorium, w którym Kunegunda zwykła była modlić się; gdy zasnęła od znużenia, we śnie widziała duszę jej w postaci jasnej gwiazdy, a świetny orszak niebian otaczał ją i z niepojętą radością i śpiewem unosił się z nią ku niebu. Obudziwszy się, usłyszała, że Kunegunda jej przełożona już nie żyje, swoje zatem widzenie nie za urojone, ale za rzeczywiste uznała. W tej samej chwili, kiedy Kunegunda żyć przestała, podobne widzenie miały drugie dwie zakonnice w sądeckim klasztorze, Tomka i Budka, rodem Polki. Pewien mieszkaniec Sącza, Pawlik, wprawdzie ubogi w doczesne mienie, ale zamożny w pobożność i cnotę, mąż prawy i bez nagany, gdy według swego zwyczaju wstawał o północy na modlitwę i oddawanie cześci Bogu śpiewem Psalmów u podwoi parafialnego kościoła św. Elżbiety, tego samego dnia 24 lipca w pierwszym ranku nie we śnie ale na jawie widział własnymi oczyma nad klasztorem zakonnic w Sączu, a szczególniej nad mieszkaniem Kunegundy, wielkim światłem rozjaśnioną gwiazdę z nieba spuszczającą się i cały klasztor jej blaskiem oświecony, a w środku tej gwiazdy ujrzał jakby krąg słonecznym światłem otoczony ku niebu unoszący się. Nie mógł on w tej chwili pojąć, co by znaczyła owa spuszczająca i wznosząca się świetna gwiazda, ale skoro się niezadługo potem dowiedział, że Kunegunda dokonała żywota, rozgłosił wszystkim mieszkańcom, że w tej samej chwili widział, jak święta jej dusza w postaci krągu słonecznego niepojętą jasnością odziana, ku niebu się unosiła. Przepowiedział zarazem, że św. Kunegunda cudownymi łaskami wkrótce na ziemi polskiej zajaśnieje. Przez trzy dni tajono zgon bł. Kunegundy w klasztorze sądeckim, z obawy, by głośny w owym czasie rozbójnik, Westupczon, w tych okolicach mający znaczny hufiec wojska z łotrów i wygnańców zebrany, nie napadł na klasztor i nie złupił go, skoroby się dowiedział o śmierci ksieni. Dla tej przyczyny nierychło rozeszła się wieść o jej zgonie. Tego też dnia 24 lipca świętobliwy i rzadkiej pobożności kapłan, imieniem Chrystian, kanonik kolegiaty wiślickiej, w krakowskiej diecezji, gdy się tej samej godziny modlił w wiślickim kościele, pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, dwa dni drogi od Sącza odległym, w brzasku dnia, nim słońce swe promienie na ziemię rzuciło, widział naocznie duszę św. Kunegundy wielkim światłem rozjaśnioną, którą aniołowie ze śpiewem, w szybkim do nieba unosili biegu; a nie wiedząc co by to za święta i wzniosła dusza z tak uroczystym śpiewem w towarzystwie niebian wstępowała do wiecznej chwały; w głębokim ukorzeniu proszącemu, głosem nadprzyrodzonym odpowiedziano, że to jest dusza św. Kunegundy, księżnej krakowskiej, która za to, że wszystko opuściła co ma świat miłego, do wiecznego oglądania oblicza swego oblubieńca Jezusa Chrystusa przez aniołów była niesiona. Za tę objawioną sobie odpowiedź, wielbił miłosierdzie Boże i tego samego dnia opowiedział to widzenie wszystkim kanonikom i kapłanom wiślickiego kościoła, którzy niezwłocznie wyprawili konnego posłańca do Sącza dla sprawdzenia widzianego objawu. Skoro kapłan z Wiślicy, dla przekonania się wysłany, przybywszy do Sącza, dowiedział się o dwóch objawach duszy bł. Kunegundy w Sączu po jej zgonie wydarzonych: zganił to zakonnicom, że tak długo taiły śmierć Kunegundy i nie starały się uczcić jej uroczystym pogrzebem. Ucieszone doniesieniem o jej w Wiślicy zjawieniu, dopiero wtedy z wielkiej radości dzwonami ogłosić kazały jej zaśnięcie, i z religijnym czci okazem pogrzebowe nabożeństwo zostało odprawione.

W upływie lat piętnastu po śmierci Kunegundy, Bóg wszechmocny palcem swej potęgi udzielał swe łaski rozmaitym zewsząd do jej grobu przybywającym osobom; rzeczywiście też za jej wstawieniem się do Boga 8 umarłych do życia wróciło, 15 więźniów i niewolników z więzień wyszło, 60 ślepych władzę widzenia odzyskało, 700 osób obojej płci od rozmaitych niemocy było uzdrowionych. DŁUGOSZ piszący jej żywot, użala się na Polaków, a szczególniej na niedbalstwo oo. Franciszkanów sądeckich i na biskupów krakowskich: Prokopa i Jana Muszkatę, że tych osób z imion, dnia i roku nie zapisywali.

Dziewięcioletnia panienka Dobrosława, córka hrabiego Marcina z Czyrzyca, spadła z baszty z wysokości 20 łokci, spadnięcie to znaczny łoskot, jakby ciężki kamień runął, uczyniło; na głos łoskotu ludzie zeszli z baszty dowiedzieć się o wypadku, lecz niestety, ujrzawszy córeczkę pana swego siną już bez duszy, trochę piany z ust toczącą, zawiadomili rodziców o smutnym tym wypadku. Matka jakoby szałem ujęta, wybiegła, a widząc swe dziecię nieżywe, z żałosnym i rzewnym płaczem włosy z głowy wyrywała; wszystkich nawet domowników srogi smutek ogarnął. Gdy prawie cały dzień aż do nocy upłynął na samym narzekaniu, bez wszelkiej pociechy i ludzkiej nadziei przywrócenia życia Dobrosławie, udano się do pomocy Bożej za przyczyną bł. Kunegundy, której powszechność już wtedy cudowne skutki szeroko rozgłosiła. Rodzice żywą wiarą i mocną nadzieją ukrzepieni, ofiarowali martwą dziewczynkę Bogu i św. Kunegundzie, że się ku jej grobowcu z uroczystym darem udadzą, jeśli przez jej zasługi wróci do życia. Cudowny Bóg w Świętych swoich: zaraz po wykonanym ślubie, dziewczynka o skałę rozbita i długo nieżywa, ożyła; zniknęła od razu wszelka siność i zranienie. I rzeczywiście nazajutrz udali się rodzice z domownikami do grobu bł. Kunegundy; wielki ten córki swej wypadek i cudowne onej zeznali ożywienie. A że przez to ciężkie stłuczenie Dobrosława utraciła słuch w jednym uchu; gdy więc po upływie roku rodzice jej wieźli ją z upominkiem do Sącza ku grobowcu Kunegundy, z ufnością, że im tę łaskę u Boga wyjedna, dziewczynka o pół mili od Sącza w drodze, ujrzawszy klasztor, zmysł słuchu odzyskała; przybywszy do klasztoru, dopełniła ślubu, a rodzice dobrodziejstwo to w roku 1307 w drugie święto Wielkanocy urzędownie zaświadczyli.

 W roku 1308 silny pęd północnego wiatru zwalił wielkim śniegiem przysypaną chatę włościanina Wojciecha, we wsi Gołkowicach. Zwalisko chaty przygniotło belkami córkę jego Jarosławę i życia ją pozbawiło. Rodzice zająwszy się uprzątaniem drzewa zwalonej chaty, znaleźli pod belkami ciało córki stłuczone i zupełnie zgniecione, a nawet jej usta śniegiem napełnione. Smutny ten widok obudził w rodzicach rzewny płacz i krzyk żałosny. Zbiegli się niemal wszyscy mieszkańcy wioski, a nie było innego ratunku, jak udać się do Boga za wezwaniem pomocy błogosławionej Kunegundy; zapalili przeto świecę poświęconą i nieżywą dziewczynkę ofiarowali z korną a ufną modlitwą opiece bł. Kunegundy; prosząc o wskrzeszenie córki, uczynili ślub, że się z nią do jej grobu z upominkiem udadzą. Od zachodu słońca aż do rana gorąco modlących się nie zawiodła nadzieja; skoro słońce wschodzić zaczęło, dziewczynka z podziwem wszystkich obecnych wstała, na wszystkich członkach stłuczonych zdrowa, a nawet siność z ciała jej zniknęła, i ślub przez rodziców uczyniony u grobu bł. Kunegundy spełniła. Ten wielki cud palcem Bożym za przyczyną bł. Kunegundy zdziałany, wszyscy obecni zaświadczyli. W tym samym roku Klemens, wieśniak z sioła Wiśnicze, słysząc wielki krzyk pasterzy w polu, ile zdołał pospieszył im z pomocą, lecz niestety! ujrzał na polu swą córeczkę Agneszkę nieżywą, której wilk rozdarł wnętrzności, że się trzewa z niej wydobywały; wziął ją do domu z nieutulonym narzekaniem i płaczem. Matka dziewczynki Gertruda, tegoż dnia wracająca z Bochni do domu z jarmarku, dowiedziawszy się w drodze o smutnym swej córeczki zdarzeniu, ze łkaniem padła na ziemię i w czułych westchnieniach prosiła bł. Kunegundę o przywrócenie życia jej córeczce. Rzecz podziwienia godna: skoro ukończyła swą modlitwę i ślub uczyniła, przyszedłszy do domu napełnionego sąsiadami litującymi się nad przygodą dziewczynki, zastała ją do życia przywołaną         i uzdrowioną; na znak tylko jej rozszarpania i śmierci przez wilka zadanej, krwią była zbroczona. Niezwłocznie więc udała się z nią do grobu bł. Kunegundy, spełniła ślub upominkiem i pod przysięgą zeznała to cudowne córki swej ożywienie.

 Kończąc rys życia bł. Kunegundy, opuszczamy wiele łask wszechmocnością Boga za jej przyczyną uczynionych, które lud prawowierny w przygodach wzywający jej ratunku odbierał. I tak: jedni z ciężkich       i niebezpiecznych niemocy, już u kresu życia stojący, do zdrowia wrócili, drudzy od utonięcia i spalenia uratowani; inni utraconą władzę widzenia i chodzenia odebrali; inni z twardej niewoli oswobodzeni zostali.

Po przeprowadzonym trzecim procesie u Stolicy Apostolskiej, za staraniem Jana III króla polskiego i ducho-wieństwa diecezji krakowskiej, najdawniejszą cześć, którą starzy przodkowie nasi po całej Polsce Kunegundzie oddawali, Aleksander VII, papież, zatwierdzając, jej imię w poczet błogosławionych wpisać kazał, a Klemens IX, papież, pomiędzy pierwszych patronów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego ją policzywszy, pacierze kapłańskie zatwierdził, i uroczystość jej w niedzielę po 24 lub w sam dzień 24 lipca przypadającą, z oktawą obchodzić dozwolił na cześć i chwałę Bogu w Trójcy Świętej jedynemu. Amen.

ŚWIĘTA JADWIGA
księżna polska